10 Soruda Sosyal Fobi Atakları

Sosyal durumlarda kaygı, hemen hemen herkesin yaşayabileceği bir duygudur. Tüm gözlerin üzerinizde olduğu  bir ortamda biraz huzursuzluk ve endişe tamamen normaldir.

Sosyal kaygının klinik bir bozukluk haline gelip sosyal ve mesleki işlevselliği bozduğu andan itibaren tedavi ihtiyacı ortaya çıkmaktadır.

Sosyal fobi atakları veya sosyal anksiyete bozukluğunda, yabancılarla tanışmaktan, sosyal olarak veya kişisel olarak gözlerin üzerine adeta yapıştığı durumlarda belirgin ve kalıcı bir korku  vardır.

Diğer bir tanım ise sosyal fobiyi nispeten küçük gruplar halinde başkaları tarafından incelenme korkusu olarak tanımlar. Sosyal fobinin derecesi açısından şiddetli olmayan ve ortalama bir kişide de gözlemlenebilen sosyal kaygı durumlarına “performans kaygısı” adı verilir.

Sosyal fobi atakları için konuşursak genellikle genetik yatkınlık ile yapısal ve çevresel zorlamalar arasında bir etkileşim vardır.

Sosyal fobi ataklarının psikanalitik yorumuna göre, yasaklanmış  ve saldırgan dürtülerin bilinçli hale gelmesi durumunda ceza alma riskinden dolayı sinyal kaygısı ortaya çıkar ve bu hareket etme, yansıtma ve kaçınma savunma mekanizmaları tarafından bilinçsiz tutulur.

Gerçek tehlikeyle ilgili korku ve endişe azaldığında, nesne veya durum korkusu harekete geçer ve rahatsızlık hissi ortaya çıkar. Bu aynı zamanda sosyal fobi için de geçerlidir.

Sosyal fobi atakları yaşayan kişiler, çocukken anne-babalarını onaylamadıkları için eleştirilerek küçük düşürülmüş olabilir. Bu insanlar, yetişkinler kadar potansiyel olarak sakıncalı gördükleri durumlardan ve ortamlardan kaçınırlar.

Sosyal anksiyete bozukluğu olan kişilerin bilinçsiz bir ilgi ve onay ihtiyacı vardır. Sosyal fobi atakları olan kişiler, bilinçsizce, şiddetli bir ihtiyaçla, başkalarıyla ilişkilerinde  onlardan  tam ve mükemmel bir ilgi talep ederler.

Burada tüm rakiplerini yok etmek isteseler de, rakiplerinin yerini alamamakla karışık suçluluk ve utanç hissedebilirler. Sosyal fobi atakları olan kişiler için bağımsız olmak, yeni insanlarla tanışmak ve sosyalleşmek, ebeveynlerinin veya sevdiklerinin sevgisini kaybetmek demektir.

Bu durum bebeklik ve  çocukluk döneminde anneden ayrılma ve bağımsız olma isteği, çocukta “annem beni terk etmek istiyor” duygusu da yaratır.

Bir ebeveynin veya bakıcının yanlış tutum ve reddetme davranışı ile doğal olarak gelişen bu korkunun artması, gelecekte insanlarla ilişki kurmamızı zorlaştırmaktadır.

Psikanalitik kuramın biraz önceki açıklamalarıyla uyumlu olarak, anne, baba, birincil bakım veren ve  çocuk arasındaki terk, eleştiri, aşağılama, utanma, alay etme gibi ilişkiler sosyal fobinin gelişmesinde önemli rol oynar.

Bu içsel düşünceler bilinçaltında sabitlenir ve daha sonra dış insanlara ve nesnelere aktarılır. Çocuğunun korkusuna duyarsız kalan ebeveynler sosyal kaygının gelişmesine zemin hazırlar.

Psikodinamik terapiler, sosyal fobinin tedavisinde utanç, sosyal ketlenme, kendini ifade edememe ve ilişki sorunları gibi temel sorunları ele alır.

Sosyal fobinin tedavisinde bireysel terapilerin yanı sıra psikodinamik  grup terapileri de etkilidir. Sosyal fobinin psikoterapi ile tedavisinde bilişsel yaklaşımın da büyük yeri vardır. 

Bilişsel modele göre sosyal kaygıda, bireyin sosyal beceri eksikliğinden ziyade kendini sosyal bir varlık olarak görme sorunu, başkalarıyla bir eylemde bulunamama korkusu ve olumsuz yargılanma korkusu vardır.

Bilişsel davranışçı terapiye göre, sosyal fobi atakları olan kişilerin temel korkusunun “itibarsızlaştırma” olduğu söylenmektedir. Sosyal fobi atakları olan bir kişi için  sosyal bir ortamda konuşma, yemek yeme, yazma gibi  birçok eylem, onun yeterliliğinin  bir testidir.

Kişi, itibarını kaybetmemek için bu sınavı elinden geldiğince geçmelidir. Başkaları tarafından olumsuz yargılanma korkusu. “Kendini gerçekleştiren kehanet” gibi bir kısır döngüye yol açar, kötü bir sonucu ummak korku yaratır ve korku kötü bir sonuç üretir.

Aslında beklenen bir felaket kadar vahim bir durum hiç yaşanmasa da sosyal fobi atakları olan kişi bunu bir felaket olarak görür. Ayrıca sosyal kaygıda bir kişinin çevreleri hakkında güçlü bir olumlu izlenim bırakmak için güçlü bir arzusu oldumaktadır.

Ancak duygusal olarak yüklü güvensizlik duygularını ve bunu yapamama durumunu belirten modeller geliştirilmiştir. Bireylerin olumsuz yargılanacağına inandıkları ortamlarda tüm dikkatleri çevreden çok kendilerine yönelir ve sosyal fobi atakları gelişir.

Sosyal fobisi olan kişiler için aşağılanmış ve gerçekten aşağılanmış hissetmek, kontrolden çıkmış ve kontrolden çıkmış hissetmek, endişeli hissetmek ve endişeli görünmek aynı anlama gelir.

Sosyal çevre bu şekilde algılandığında kaygı programı devreye girer ve tüm bilişsel, fiziksel, duygusal ve davranışsal  bileşenler devreye girer. Sosyal fobi atakları olan kişiler için, diğerleri onlardan mümkün olan en yüksek ve en acımasız standartlarda davranmalarını bekler.

Bireysel panikler ortaya çıkmaktadır çünkü buna dayanacak gücü kendisinde hissetmemektedir. Sosyal fobinin bilişsel davranışçı psikoterapi ile tedavisinde kaygıyla baş etme, yüzleşme, bilişi yeniden yapılandırma, sorunlarla baş etme becerisi kazanma eğitimi vardır.

Gevşeme eğitimi, test korkusunu azaltmak için bilişsel yeniden yapılandırma, kendi kendini izleme, onay gereksinimleri çalışması, problem çözme eğitimi ele alınmaktadır.

Psikoterapi sırasında felaket, zihin okuma, büyütme ve abartma gibi otomatik düşünme hatalarına değinilir. Odağı kendi kendini izlemeden başkalarını gözlemlemeye, koşullu inançlara ve işlevsiz kuralların düzeltilmesine kaydırmak tedavi için esastır.

 “Her zaman akıllı ve çekici görünmeliyim”, “Konuşmam mükemmel ve akıcı olmalı” gibi düşünceler işlevsiz kurallardır. “Konuşurken teklersem bana aptal derler” gibi düşünceler  koşullu inançlardır.

Temelde “sıkıcıyım, farklıyım, kusurluyum, beceriksizim, başarılı değilim” gibi temel inançlar söz konusudur.

Bilişsel davranışçı terapi, tüm bu yaklaşımlar çerçevesinde sosyal fobi atakları tedavisinde kullanılan en etkili yöntemdir. Grup bilişsel davranışçı terapiler de tedavide oldukça etkilidir.