5 Belirtisiyle Kripto Para Bağımlılığı Nedir?
Global anlamda en ciddi ve tehlikeli dijital unsurlardan biri kripto para olarak bilinmektedir. Kripto para bağımlılığı son yıllarda tüm dünyada yeni çılgınlık şeklinde ve adeta pandemi kıvamında yayılmaktadır. Tüm kumar türlerini gölgede bırakan kripto para yeni bir kumar türü olarak düşünülmektedir.
Eğer kripto paralar kumar ürünü ise bağımlılığından söz edebiliriz. Bugünkü yazımızda kripto para bağımlılığı, bağımlılığın belirtileri ve tedavi yöntemlerinden bahsedeceğiz. Eğer siz de kripto para bağımlılığı tedavisi görmek ve bu rahatsızlıktan kurtulmak istiyorsanız, bize ulaşabilir ve randevu alabilirsiniz.
Kripto Para Nedir?
Kripto para, güvenilirliğini sağlamak açısından kriptografi kullanılarak dizayn edilmiş bir dijital unsurdur. Bu paralar dövize benzetilebilir ancak çok önemli bir farkı vardır. Dünyada en sık kullanılan ve en geçerli döviz olan Amerikan Doları (USD)’nı basan Amerikan Merkez Bankası (FED)’dır.
Bu kurum merkezi belli olan ve organizasyon şeması bilinen bir hiyerarşidir. Peki bitcoin başta olmak üzere tüm kripto paraları kim üretiyor? Bu paralar kimin kontrolünde? Kontrol edeni bilmediğimiz bir piyasaya nasıl oluyor da güvenebiliyoruz?
Merkeziyetçilik kripto para ile klasik paranın en büyük farkıdır. Yeni tip dijital bu paralarda herhangi bir kontrol mekanizması yoktur. Yarın sabah kalktığınızda global anlamda bir dijital para krizi çıkarsa ve tüm bu paralar merkez bankaları tarafından geçersiz kabul edilirse nasıl bir aksiyon alabiliriz?
Tüm bu sorular zaten bize bu yeni tip dijital unsurların bazı soru işaretleri barındırdığını da gösteriyor. Kripto para deyince aklımıza ilk olarak Bitcoin geliyor. Bitcoin ilk olarak 2009 yılında Satoshi Nakamoto tarafından oluşturulan ve bir makale aracılığıyla tanıtılmış bir dijital paradır.
Satoshi Nakamoto dünyanın son yıllarda en çok merak edilen ve en çok araştırılan ancak hala gizemini koruyan insanlarından biridir. Bitcoin ilk ortaya çıkan kripto para olarak bilinir.
Dünyayı şu anda kasıp kavuran, intihar ve iflaslara yol açan Bitcoin ilk olarak 22 Mayıs 2010’da Amerika Birleşik Devletleri’nde yaşayan Laszlo Hanyecz tarafından kullanılmıştır. Hanyecz o yıllarda 41 dolara eşit gelen elindeki 10.000 Bitcoin ile iki büyük boy pizza siparişi verdi ve tarihe geçti.
Hanyecz’in o dönemde iki pizza satın aldığı bitcoinlerin bugünkü değeri yaklaşık 365 milyon dolara eşittir. Kripto para çılgınlığının nereye geldiğinin önemli özetlerinden birisidir bu değişim. Bitcoin tek kripto para değildir elbette.
Bu yeni para birimlerinin bitcoin dışında var olan türlerine altcoin denilmektedir. CoinMarketCap tarafından verilen bilgilere göre Ethereum, XRP, Bitcoin Cash başta olmak üzere toplam 5.500’ün üstünde altcoin vardır.
Kripto Para Bağımlılığı Nedir?
Kripto para bağımlılığı dediğimiz kavram henüz psikiyatrik olarak dile getirilse de tanı kitaplarında henüz bu adla geçmemektedir. Bunun sebebi de henüz bilimsel çalışmaların tamamlanması için geçen sürenin yeterli olmamasıdır.
Kripto para bağımlılığı kavramı artık önümüzdeki yıllarda daha sık karşımıza çıkacaktır. Peki kripto para bağımlılığı nasıl tetikler? Kripto para bir yatırım türüdür ve birçok yönden döviz yatırımına benzemektedir.
Şöyle bir örnek verelim ve dijital paralarla döviz türlerini birbirlerine benzetelim. Diyelim 14000 TL paranız var ve paranızı değer kaybetmemesi için bir yatırım ile değerlendirmek istiyorsunuz. Bunun için 1000 Amerikan Doları alımı yapıyorsunuz.
Dövize güvenmiyor veya yeni bir para türünü denemek istiyorsanız aynı 14000 TL’nizle 0.25 Ethereum alıyorsunuz (Ethereum bir altcoin türüdür). Dün akşam saatlerine doğru Amerikan Dolarına veya Ethereum’a yatırım yaptınız ve sabah kalktınız ki ikisinde de büyük bir düşüş var.
İkisini birbirinden ayıran şey birinde büyük yatırımcının yaptığı bazı manipulatif faaliyetlerin dramatik düşüşlere sebep olmasıyken diğerinde ise FED dahil birçok farklı kurumun aldığı karar düşüşe neden olabiliyor.
Düşüş ikisinde de gerçekleşebiliyor ve kişi yaptığı yatırım sonucu zarar ediyor. Buraya kadar kripto para bağımlılığı sorununun varlığını kesin olarak söyleyemeyiz. Eğer bitcoin alan, dövize yatırım yapan veya borsa oynayan herkese kripto para bağımlılığı tanısı koyarsak bağımlı olmayan kişi sayısı bağımlı olanlardan daha az olabilir.
Peki kripto para bağımlılığı nasıl oluşur? Kripto para bağımlılığı kişinin bu tür paralara ne anlam yüklediğiyle bağlantılıdır. Yatırım olarak nitelendirip şansını denemek amacıyla bitcoin alan kişinin uzun süre bu miktara hiçbir şekilde dokunmadan bırakması bağımlılık sorunu olmadığına işaret olabilir.
Kripto para bağımlılığı sorunu olan kişi daha çok kaldıraçlı işlemler gibi al sat üzerine dayalı anlık işlemler yapmaya özen gösterir. Anlık işlemleri tercih etmesinin sebebi birçok şekilde kendisini gösterebilir.
Bunlar arasında daha fazla para kazanma hırsı da olabilir daha fazla haz ve heyecan yaşama isteği de olabilir. Bu ve bunun gibi sorunları ve kripto para bağımlılığı belirtilerini aşağıda detaylı şekilde inceleyeceğiz.
Daha Fazla Haz ve Heyecan İhtiyacı
Kripto para bağımlılığı kişinin beyninde bazı kimyasalların değişimine neden olabilir. Kişinin yatırım yaptığı para birimini sürekli takip etmesi zamanla haz ve heyecan mekanizmasının da bozulmasına neden olabilir. 10000 TL birikiminizle bir altcoin aldınız ve artık devamlı onu takip ediyorsunuz.
Artık günün önemli kısmında çıkış ve düşüşleri takip ediyor ve her çıktığında heyecanlanıyor, her düştüğünde de üzülüyorsunuz. Duygudurum değişimleri çok sıklaşıyor ve bu durumdan da ciddi anlamda bir haz duyuyorsunuz.
Özellikle kazandığınız zamanlarda yaşadığınız haz ve heyecanı başka herhangi bir aktiviteden alamaz hale geliyorsunuz. Bu duyguların sıklıkla yaşanması kişinin kripto para bağımlılığı geliştirmesi açısından oldukça kritik role sahiptir.
Artık yatırım yaptığınız rakamın giderek artması kaçınılmaz hale gelir. Bir süre sonra da aynı miktarla alım satım yapmak eskisi kadar heyecan yaratmayabilir. Haz ve heyecanın yine aynı şekilde devam etmesi için daha fazla para yatırmak ve daha fazla kazanmak gerekmektedir.
İşte kripto para bağımlılığı için en önemli belirtilerinden biri de haz ve heyecan doğrultusunda daha fazla miktarlarda oynamaya başlamaktır. Şansa veya hem şansa hem de bilgiye dayalı tüm aktivitelerde her zaman bir risk vardır ancak heyecan ve haz duygularının yaşattığı geçici olumlu hisler kişinin risk alması önündeki engelleri kaldırabilir.
Kayıpları Geri Kazanma Düşüncesi
Tüm kumar bağımlılığı türlerinde olduğu gibi kripto para bağımlılığı olan kişilerde de kaybettikleri miktarları tekrar geri kazanmaya yönelik düşünceler vardır. Kaybeden pehlivan güreşe doymaz sözünü hiç duymuş muydunuz?
Kaybeden pehlivan hemen rövanşı almak ister ancak fiziksel olarak bir maçı daha kaldıramayacağı için alacağı sportif intikamı daha sonraya bırakır. Bağımlılıkta ise ruhsal anlamda bir intikam söz konusudur.
Kişi adeta intikam alırcasına kaybettiği miktarları tekrar geri kazanabilmek için oynamaya devam eder. Kumar sorunu yaşayan kişiler üzerinden bir örnekle anlatabiliriz. Rulet oynayan ve rulette 2000 TL kaybeden birisi tekrar rulete para yatırarak bu kez kazanacağını düşünebilir.
Tekrar oynar ve kaybeder ancak kaybettikçe normalde kişi bu davranışını sonlandıracağına bağımlıda daha da alevlenebilir. Yani bir başka deyişle, kaybettikçe daha çok oynayabilir çünkü bir kez kazanmanın anlamını çok farklı değerlendirmiştir.Kripto para bağımlılığı da bu şekilde oluşur.
Bu durum narsisistik davranışları çağrıştırabilir. Kayıpları önemsemeden kazanca odaklanmak veya kazanmayı her zaman yapabileceği sıradan bir şey gibi görmek bu durumun devamlılığında etkendir. Her defasında kazandığı zamanları hatırlar ve hep aynı kazanç ihtimali üzerinde düşünür.
2021 yılbaşı gecesi Milli Piyango çekilişinde büyük ikramiyeyi tutturduğunuzu düşünelim. Bunu sadece şans olarak değerlendirirseniz hayatınızda belki de bir kez başınıza talih kuşunun konduğunu düşünür ve bu ikramiyeyle keyfinize bakabilirsiniz.
Ya Milli Piyango bağımlılığı varsa sizde? Özel yetenekleriniz olduğunu ya da iyi tahmin ettiğinizi düşünerek geçen sene kazandığınız ikramiyenin önemli bir kısmını bu sene de bilet almaya ayırırsanız? İşte bu aslında farklı bir sürecin varlığını size göstermeli.
Bir kişinin Milli Piyango yılbaşı çekilişinde büyük ikramiyesini kazanma olasılığı istatistiklere göre 10 milyonda birdir. 100 milyon büyük ikramiyeyi tutturmak isteyen biri dolayısıyla büyük ikramiyeyi kazanabilmek için muhtemel kazançtan daha fazla para yatırarak bilet almak durumundadır.
Demek ki istatistiksel olarak kişinin büyük ikramiyeyi tutturmuş olma ihtimali 10 milyonda bir ihtimalin denk gelmesidir. Diyelim ortalama saç sıklığına sahip birisiniz ve kafanızdaki bir tane beyaz saç telini koparmak istiyorsunuz.
Ancak şöyle bir sorun var ki o beyaz telin nerede olduğunu bilmiyorsunuz. Rastgele çekeceğiniz bir saç telinin o beyaz tel çıkma ihtimali 100 binde birdir. Çünkü ortalama bir insanın kafasında 100 bin adet saç teli vardır.
Yani o beyaz teli bulma ihtimaliniz büyük ikramiyeyi tutturma ihtimalinizin 100 katı fazla. Milli piyango çekilişinde diğer ikramiyelerin çıkma olasılıkları da yukardaki görselde verilmiştir. Şimdi inceleyin ve milli piyangoda zengin olma ihtimalinizi düşünün.
Ya kripto para bağımlılığı olan birisi için durum nasıldır? Daha önce kazandınız ve kayıpları tekrar kazanarak kapatacağınızı düşünüyor musunuz? O zaman kripto para bağımlılığı konusunda destek alma zamanı gelmiştir.
Yalan Söylemek
Davranışsal bağımlılık türlerinin neredeyse tamamında olduğu gibi kripto para bağımlılığı olan kişilerde de yalan söyleme hali zamanla kronik bir hal alabilir. Yalan söylemek belki birçoğumuzun hayatında en az bir kez sergilediği bir davranıştır ancak ne zaman yalan söyleriz?
Birçoğumuz zorda olduğumuzda ve çıkış yolumuz olmadığını düşündüğümüz zamanlarda yalan söyler ve bir şekilde günü kurtarmaya çalışabiliriz. Bağımlılığı olan kişilerde de yalan söylemek çok sık görülen bir davranıştır.
Çünkü çevresindeki kişilerden kripto para alım satımları sonrası kaybedilen miktarları saklaması gerekmektedir. Evli ve eşinden gizli şekilde maaşından arttırdığı parayla kripto para alım satımı yapan biri olduğunuzu düşünün.
Eşiniz bu durumu bilmiyor ve öğrenirse tartışmalar çıkacak. Birçok kişi bağımlılığı açıklayamadığı ya da açıklarsa bunun kendisine nasıl bir cevap şeklinde döneceğini bilemediği için bağımlılık davranışını sergilemeye devam edebilir.
Bağımlılığın devamı için de kayıpları saklamak ve bunun için de yalan söylemesi gerekir. Yalan söyledikçe durumun içinden çıkması zorlaşır. Yalan söyledikçe ve yaşadıklarını gizledikçe kripto para bağımlılığı beslenir ve kripto para alım satımları kayıpların artmasına rağmen devam eder.
Bu süreç ancak borçların altından kalkılamadığı ve açıklanmak zorunda kaldığında sonlanır ve söylenen yalanlar artık ortaya çıkar. Kişinin yakınlarıyla bağımlılığı mutlaka konuşması, yaşadıklarını anlatması ve kurtulmak için de iş birliği yapması gerekmektedir.
Olumsuzluklara Rağmen Alım Satım
Kripto para bağımlılığı, kişinin yaşadığı maddi sorunlar nedeniyle yaşamının ciddi anlamda etkilenmesine sebep olabilir. Kişi hem maddi hem de manevi olarak zamanla çöküşe yaklaşabilir. Bu çöküşe rağmen kişi hala kurtuluşu kripto para almak ve satmakta görebilir.
Bu aslında kendisinde bir bağımlılık sorunu olduğunun farkında olmasını da gösterebilir, hiçbir şekilde bağımlı olmadığını da düşündüğünü gösterebilir. Ne olursa olsun olumsuz yaşantıya rağmen hala devam etmek önemli bir bağımlılık göstergesidir.
Cebindeki parayla başlayan alım satım ve yatırım serüveni daha sonra banka hesaplarındaki paralar ve kredi çekme sürecine uzanır. Kredi çekerek kripto para yatırımı yapan kişi kısa vadede yapacağı kazanç ve kar ile kredi borçlarını ödeyeceğini düşünür.
Ancak planlar çoğu durumda suya düşer ve sonuçta sadece borçlar artar. Bir süre sonra kişinin artık kripto para üzerine daha fazla para yatırmaktan başka bir çaresi olmadığına yönelik düşünceleri gelişir. Çaresiz ve karamsar görünmeye başlar.
Yaşadığı olumsuz deneyimlere rağmen alım satım yapmak için para yatırma eylemi kripto para bağımlılığı için git gide daha tehlikeli yerlere varma riskini göstermektedir. Çaresiz ve karamsar hissettikçe yaptıklarından pişmanlık duyar.
Pişmanlık ailesine ve yakınlarına yaşattıkları üzerinden işlendiği için de bu durumdan kurtulmanın da kendi sorumluluğu olduğunu düşünür. Bu düşünce her ne kadar olumlu bir düşünce gibi gözükse de borçlardan kurtulabilmek için de kripto paradan başka bir yol olmadığını düşünerek olumsuz eylemler gelişir.
Bu kısır döngü sürekli devam ettiği için borçlar artarak devam eder ve kişi profesyonel ruhsal destek almadıkça bu döngüden çıkamaz. Döngüden çıkamadıkça borçlar artar ve kişi ruhsal açıdan oldukça ciddi bir girdabın ve çöküntünün içinde kaybolmaya başlar.
Başarısız Bırakma Girişimleri
Bağımlılığı tarif ederken en sık kullandığımız tabirlerden biri bırakma girişimlerinin başarısız olmasıdır. Tüm bağımlılıklarda en önemli kriterlerden biri bırakılmasına rağmen tekrar başlanmasıdır.
Kişi zamanla kripto para bağımlılığı neticesinde yaşadığı olumsuz deneyimlerin farkındalığına varması sebebiyle alım satım yapmayı bırakabilir. Üzerinden biraz zaman geçer ve bazı tetikleyici unsurların da etkisiyle tekrar alım satım yapmaya geri dönüş yapabilir.
Biz bu duruma tedavi sürecinde kayma (relaps) diyoruz. Kayma süreçleri bağımlının yaşamında çok büyük oranda gerçekleşmektedir. Hatta kripto para bağımlılığı tedavi sürecinde dahi kaymalar gerçekleşebilir.
Kripto para bağımlılığı olan kişinin tekrar geri dönüşlerinin olması bağımlılığın kronik bir hastalık olduğunu da gözler önüne sermektedir. Bir süre uzak kalan kişi bir süre sonra tekrar başlayabilir. Başlamanın önüne geçilebilmesi için de psikoterapi destekli ilaç tedavisi de alınması özellikle önerilmektedir.
Bağımlılık Tedavisi Nasıl Gerçekleşir?
Bağımlılık tedavi edilebilir bir ruhsal rahatsızlıktır. Bağımlılık bir irade konusu değildir. Tam aksine, bağımlılığın irade ile hiçbir alakası yoktur. Bağımlılık bir hastalıktır ve her hastalık gibi tedavi edilebilmektedir.
Kripto para bağımlılığı da diğer bağımlılık türleri gibi tedavisi mümkün olan bir bağımlılıktır. Kripto para bağımlılığı tedavisinde iki tedavi yöntemi özellikle önerilmektedir. Bunlardan biri dürtü kontrolü ve kişinin yaşayacağı bazı eş zamanlı ruhsal rahatsızlıklar için kullanılabilecek olan ilaç tedavisidir.
Diğer yöntem ise psikolog ile gerçekleştirilen psikoterapi sürecidir. Kişinin bağımlılık tedavisi sürecinde psikolojik destek alması oldukça önemlidir. Böylece oynamaya neden olabilecek duygu ve düşünceler ile başa çıkabilmesi konusunda destek sağlanmış olacaktır. Eğer siz de psikoterapi desteği almak isterseniz kripto para bağımlılığı tedavisi için bize başvurabilirsiniz.
Mentalium Psikoloji Kimdir?
Mentalium Psikoloji, Klinik Psikolog Onur Aydın’ın girişimleriyle İstanbul’un Kadıköy ilçesinde ihtiyaç sahiplerine ruhsal destek verme amacıyla kurulmuştur.
Mentalium Psikoloji bünyesinde çalışan uzman psikolog kadromuz başta kripto para bağımlılığı, kaygı bozuklukları, travma, obsesif kompulsif bozukluk, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, fobi ve depresyon olmak üzere birçok bireysel sorunda ve çift aile sorunlarında destek sağlamaktadır.
Mentalium Psikoloji bünyesinde Kadıköy ve Mecidiyeköy şubelerinde psikolojik destek hizmeti sunan tüm psikolog arkadaşlarımız uzmanlıklarını klinik psikoloji alanında tamamlamış olup gerekli eğitimlerini almışlardır. Eğer sizin de kripto para bağımlılığı ile ilgili bir sorununuz varsa psikolog kadromuzdan destek alabilirsiniz.