5 Soruda Seçici Konuşmazlık Nedir?
Çocuklarımız en değerli varlıklarımızdır. Çoğu zaman kendi yaşamımızdan çok onlar için kaygılanır ve endişeleniriz. Bazen kaygı ve endişelerimiz çocuklarımızın fiziksel ve ruhsal rahatsızlıklarını anlayabilmemiz açısından işe yaramaktadır.
Bilgilendirme ve farkındalık birçok ruhsal sorunda bu nedenle işe yarayan önemli araçlardır. Selektif mutizm olarak da adlandırılan seçici konuşmazlık bu gibi sorunlardan birisidir.
Seçici konuşmazlık, çocuğun konuşma yetenekleri bulunmasına rağmen konuşmamasıdır. Çocuk konuşacağı kişileri seçmekte ve yalnızca onların yanındayken konuşmaktadır.
Bugünkü yazımızda seçici konuşmazlık (selektif mutizm) olarak bilinen bu sorunu detaylı olarak inceleyeceğiz. Eğer çocuğunuzda bu şekilde seyreden bir sorunun varlığından şüpheleniyorsanız, uzman psikolog kadromuzdan destek alabilirsiniz.
Seçici Konuşmazlık Nedir?
Seçici konuşmazlık tanısı alan çocuklar aslında konuşma yeteneğine sahiptir. Ancak bu yeteneğini yabancı ortamlarda, belirli mekanlarda ve/veya belirli kişilerde kullanamazlar.
Sanıldığı ve ne yazık ki düşünüldüğü gibi aptal değillerdir. Selektif mutizm olan çocuklar sessiz olmakla birlikte nihayetinde yalnızca jestler, yüz ifadeleri veya yazılı olarak anlaşırlar. Anaokuluna veya okula kaydolmak çocuklar için rahatsız edici olabilir.
Bazı çocuklar (aslında) okulun ilk gününde tek kelime bile etmeyebilir. Bu durum her zaman bir dil sorunu olarak algılanmaz. Seçici konuşmazlığın bir “sorun” olarak kabul edilebilmesi için uzun bir süre mevcut olması gerekir.
Normal şartlarda bu süre en az bir ay olmalıdır. Bu bağlamda seçici mutizmi biraz daha detaylı tanımlamakta fayda vardır. Yukarıdaki tanımdan da anlaşılacağı gibi, seçici konuşmazlık olan çocuklar konuşma yeteneğine sahiptir.
Ancak, daha önce de belirtildiği gibi, belirli durumlarda kısıtlama gösterirler veya belirli gruplar hakkında konuşurlar. Ancak bu katılık, kendini nerede güvende hissettiğini bilen çocuğun içinde hiçbir şekilde kendini göstermez.
Bu durum genellikle ev gibi güvenli ortamlarda görülmektedir. Çocuk evde oldukça akıcı bir sorun yaşamadan konuşabilir. Utangaçlık gibi bazı kısıtlama belirtileri yoktur. Annenin bir sonraki satırı, yukarıda söylediklerimizi biraz daha netleştiriyor.
Dikkate değer bazı durumlarda, yabancılar evdeyken veya çocuğun görmediği akrabalar tarafından sık ziyaret edildiğinde çocukların bulanık davranışlar sergiledikleri gözlemlenmiştir. Bunun nedeni, çocukların onları yabancı olarak sınıflandırmasıdır.
Selektif mutizm olan çocuklar, kendilerini veya muhataplarını ifade edecekleri ortamı bilinçaltında seçerler. Çoğu zaman bir ortam veya kişi seçme özgürlüğüne sahip değildirler.
Sözel olmayan bir ortamda çocuklar kendilerini yüz ifadeleri ve yazı yoluyla ifade ederler. Ancak, çocuğun kendini bir bütün olarak ifade etme şekli, güvendiği çevrenin dışındaki engellerden ciddi şekilde etkilenebilir.
Selektif mutizm, başlangıç yaş grubuna göre iki gruba ayrılır. 3, 4 veya 5 yaşlarında oluşan sessizliğe erken seçici mutizm, 5 yaşından sonra ortaya çıkan sessizliğe geç/okul mutizmi de denir.
Yaşlar arasındaki geçiş, engelli bir çocuğun hayatındaki bir değişikliğin, çocuğun hayatındaki değişikliğin onun için “yeni” olduğu ve bunun “uyarlanması” ve “bütünlenmesi” gerektiği anlamına geldiğini açıkça ortaya koymaktadır.
Seçici Konuşmazlık Ne Zaman Başlar?
Seçici konuşmazlık, genellikle ilk olarak anaokulunda ortaya çıkar. Bununla birlikte, erken sahneler seçici mutizm belirtileri gösterebilir. Anaokulu öncesi dönemde, çocuğun komşuları ve oyun alanlarını ziyaret ederken içe dönük ve sessiz davranışları genellikle utangaçlık olarak yorumlanır.
Bu davranış, bir çocuk doktoru konsültasyonu sırasında da belirgindir. Çocuklar burada oturup uzun süre beklerler. Alışılmadık derecede sessiz ve sıkıcı değildirler. Burada çocuklar doktorun talimatlarına uymazlar, ancak evde tam tersini yapma eğilimindedirler.
Canlı, konuşkan ve hareketsiz değildirler. Ancak, anaokuluna uyum sürecinden sonra (en az bir ay), çocuk günlük aktivitelere katılabilmeli ve diğer çocuklar ve öğretmenlerle her türlü diyaloga girebilmelidir. Bu olmazsa veliler genellikle öğretmen tarafından uyarılır.
İlk başta, ebeveynler çocuklarının hareket etmediğine inanmakta zorlanırlar ve geri planda kalabilirler. Bu durumun mümkün olduğunca hızlı şekilde ele alınıp profesyonel destek için başvurulması gerekmektedir.
Seçici Konuşmazlık Neden Olur?
- Ailenin göç geçmişi
- Ailede suskun birisinin varlığı ve özellikle annenin sessiz, içine kapanık ve utangaç olması
- Ailedeki psikolojik rahatsızlıklar
- Ailede cinsel istismar veya şiddet öyküsünün bulunması
- Ailenin sosyoekonomik yapısı
- Aşırı titiz ve temiz ebeveynler veya aşırı endişeli ve koruyucu ebeveynler
- Ebeveynlerdeki konuşma bozuklukları veya farklı aksanda konuşma
- Uyarıcıların olmadığı dil ve konuşma ortamı, bu sebeple dış çevrenin çocuğun iletişim ihtiyacını karşılayamaması
- Çocuğun çevresinden ayrı düşmesi veya izole olması
- Çocuğun özellikle anne olmak üzere bir ebeveynini kaybetmesi veya travmatik bir olay yaşaması
- Çekingenlik öyküsünün bulunması
Seçici Konuşmazlık Tanı Kriterleri Nelerdir?
- Başka ortamlarda konuşulabildiği halde, belirli ortamlarda sürekli bir konuşamama durumu
- Bozukluğun okul veya mesleki becerileri veya sosyal iletişimi (yaşamı) sekteye uğratması
- Bozukluğun en az bir ay sürmesi (okul başladıktan sonraki bir ayla sınırlandırılamaz)
- Konuşamama yeteneğinin nedeni konuşulan dili bilmedeki eksiklik veya kendisini bu dilde rahat hissetmemesine bağlanamaz.
- Bu bozukluk diğer konuşma bozukluklarıyla (örn. kekemelik) veya genel bir gelişim bozukluğu sürecinde oluşan şizofren veya diğer psikiyatrik hastalıklarla daha iyi açıklanamaz.
Seçici Konuşmazlık Karşısında Ne Yapmalı?
Her şeyden önce ebeveynler, çocuklarının sessizliği konusunda bilgilendirilmelidir. Sessizliğin 4 haftadan fazla sürmesi ve utangaçlıkla karıştırılmaması önemlidir.
Örneğin, seçici konuşmazlık için okulun başında gözlemlenen bazı davranışlar belirleyici olabilir. Anneden ayrılmak istememek, ağlamak, bağırmak, alay etmek, tekmelemek seçici konuşmazlık başlangıcı olarak kabul edilmemelidir.
Ebeveynleri, çocuklarını bir konuşma terapistine, dilbilimciye veya çocuk doktoruna götürmeye teşvik edilmelidir. Tedavi süresi boyunca çocuğunuzun sosyal entegrasyonunu destekleyeceğinizi unutmamalısınız.
Seçici konuşmazlık yaşayan çocuklara özel ayrıcalıklar verilmemeli, fazla dikkat ve özen gösterilmemeli, diğer çocuklardan soyutlanmamalıdır. Çocuğunuzun tedavi sırasında terapistin talimatlarına uyduğundan ve gerektiğinde onları desteklediğinden emin olun.
Kendinizi ve ailenizi sözsüz iletişim seçeneklerini kullanmaya teşvik edin ve/veya bunu yaparak çocuğunuzu destekleyin (örneğin, “evet” veya “hayır” anlamında başını sallamak, mimik ve mimikleri kullanmak.
Etkinliklere sessizce katılın, gruplara fısıldayın). Tedavi başladıktan sonra, sesli iletişim sağlam ve güvenilir olduğunda çocukla iletişim kurmaya çalışın.
Seçici konuşmazlık sorunu ile savaşan aileyi bunun tedavi edilebilir olduğu ve sessizliğin genellikle tedavi ile çözüldüğü konusunda uzmanların eğitmesi gerekmektedir.
Bu durumla başa çıkmak açısından çocuğun olduğu gibi kabul edilmesi gerekmektedir. Bu sadece anaokulları ve okullar için değil, ebeveynler için de geçerlidir. Çocuğu yadırgamak ya da suçlamak aksine sürecin daha da olumsuz hale gelmesini sağlar.
Mentalium Psikoloji Kimdir?
Mentalium Psikoloji 2019 yılında Kadıköy Göztepe semtinde kurulan bir psikolojik danışmanlık merkezidir. 2021 yılında ikinci şubesini Şişli bölgesinde açan kurumumuzda uzman psikologlar çalışmaktadır.
Tamamı klinik psikolog olan uzmanlarımız hem bireysel hem de aile çift terapisi konusunda hizmet sunmaktadırlar. Bireysel psikoterapi hizmet alanlarımız arasında başta depresyon, anksiyete, fobi, sosyal kaygı, travma, obsesif kompulsif bozukluk ve ilişki sorunları olmak üzere birçok konu bulunmaktadır.
Merkezimizde çocuk, ergen ve yetişkin danışanları kabul etmek üzere görevlendirilmiş psikologlarımız mevcuttur. Selektif mutizm olarak da bilinen seçici konuşmazlık da çalıştığımız alanlar arasında bulunmaktadır.
Eğer gerekli duyulursa ilaç tedavisi için bir uzman hekimle görüşülmesi için yönlendirme yapılacaktır. Eğer siz de uzmanlarımızdan biriyle görüşmek isterseniz, bize ulaşabilirsiniz.