Bağımlılık çok eski bir kavram olmasına rağmen ülkemizde ne yazık ki ancak son yıllarda tehdit olarak görülmeye başlayan bir hastalıktır. Devlet organlarının ve medyanın son yıllarda bağımlılık konusuna daha fazla eğilmesine rağmen kamuoyunda halen tam olarak bilinmemektedir. Bağımlılık hakkında bilgilerin yetersiz kalması sebebiyle bağımlılar yaşadıkları birçok olumsuzluğa ek olarak toplumdan dışlanmaktadır. Bağımlı profili düşünüldüğünde ne yazık ki aklımıza yalnızca sokaklarda yaşayan, uçucu madde kullanan, şarap içip para dilenen kişiler akla gelmektedir. Ancak herkes bağımlı olabilir. Çok uluslu bir şirkette üst düzey yönetici de önemli bir devlet görevlisi de bağımlı olabilir. Bağımlıları toplumdan kopuk yaşayan kişiler olarak görüp onları dışlamak yapılan en önemli yanlışlardandır. Şimdi yazımızın devamında bağımlılık hakkında diğer doğru bilinen yanlışları inceleyeceğiz.
Ben Asla Bağımlı Olmam
Madde kullanımına başlayan herkes zaten bu sözü söyleyerek başlamaktadır. Hiç kimse bu maddeleri kullanmaya başlarken bağımlı olacağını düşünüp de başlamaz. Güçlü bir kişiliği olduğunu, bağımlı olmayacak kadar zeki olduğunu veya iradesinin çok güçlü olduğunu geçmişte düşünen ve bu düşünceye sığınarak madde kullanımına başlayan birçok bağımlı vardır. Ancak bir süre geçip de bağımlılık geliştikten sonra gerçeği anlar birçok bağımlı. Bağımlılık, zengin fakir, güçlü zayıf dinlemeyen veya zekâ ile ilgilenmeyen bir beyin hastalığıdır. Nasıl zenginler kanser olabiliyorsa, nasıl zekiler şeker hastası olabiliyorsa herkes bağımlı olabilir. Bağımlılığın zekâ seviyesi, sosyoekonomik veya sosyokültürel seviyeyle alakası yoktur.
George Best Örneği
Dünya futbol tarihinin en büyük efsanelerinden biri olan Kuzey İrlandalı George Best, 2005 yılında yıllardır bağımlısı olduğu alkol sebebiyle geçirdiği karaciğer rahatsızlığı sonucu hayatını kaybetti. George Best, attığı goller ve oynadığı futbol kadar yaşadığı hızlı gece hayatı, alkollü şekilde defalarca araç kullanırken yakalanması ve alkol bağımlılığı ile bilinmekteydi. Bağımlılığını belirten şu cümle kendisinin en ünlü sözlerindendir: “Hayatımdaki her şeyi çalımladım, alkol hariç”. Alkol, George Best için bir içecekten çok daha fazlasıydı. Alkol onun için daha çok bir yaşam tarzı idi, tıpkı diğer alkol bağımlıları gibi. Birçok bağımlının henüz bağımlılık geliştirmeden önce bağımlı olmayacağını düşündüğü sözlere tekrar bakalım.
Zengin de Fakir de Bağımlı Olabilir
Bağımlılığın zengin fakir, güçlü zayıf veya eğitimli eğitimsiz olma ile alakalı olmadığını George Best örneği göstermektedir. Dünyanın en önemli futbol efsanelerinden biri olarak maddi durumu gayet iyi biriydi ancak alkol bağımlılığı vardı. Attığı çalımlar kendisinin futbol zekasının ve bilişsel yetilerinin gayet iyi olduğunu ortaya koymaktaydı ancak alkol bağımlısı idi. Bağımlılık, bir beyin hastalığıdır ve beyni olan herkes yani tüm insanlar bağımlı olabilir. Bağımlılık için ise tek şart maddeyi kullanmaktır. Bir kez, ikinciyi, ikinci üçüncüyü çağıracaktır ve kişi ne zaman olacağı değişmekle birlikte alkol/maddeyi kullanmaya devam ettikçe bağımlılık geliştirecektir.
Bağımlılık Yalnızca Bağımlıyı Etkiler
Bağımlılık, sadece bireyi değil çevresindeki herkesi etkileyen bir hastalıktır. Çevresindeki herkes tanımını yaparken sadece bağımlının annesi, babası, kardeşleri, eşi veya çocukları anlaşılmamalıdır. En yakın arkadaşları, işyerindeki arkadaşları, işvereni ve daha geniş bir çerçeveden bakarsanız tüm toplum etkilenir. Bağımlı kişi ile çevresi arasındaki ilişki zayıflar ve hatta bağ tamamen kopabilir. Bağımlı ile aile üyeleri arasında sık sık tartışmalar çıkar. Madde kullanımının aile tarafından fark edilmesiyle beraber aile bazı farklı tepkiler verebilir. Bazı aileler bu durumu inkâr edebilir ve kabullenemezler. Kendi çocuğunun madde kullanmayacağını, onun daha farklı biri olduğunu düşünür. Bazı aileler daha öfkeli tepki verir ve bağımlıyı evden kovar. Bazıları ise komşuların ve akrabaların durumdan haberdar olmaması için bağımlılığı herkesten saklar ki bu da bağımlının madde kullanmasına bir nevi destek olur. Ailelerin bu farklı tepkileri sonucu bağımlı ile aile arasındaki bağ çok zayıflar veya tamamen kopar.
Bağımlının Çevresi Değişir
Bağımlının sadece ailesiyle değil en yakın arkadaşlarıyla da bağı zamanla kopacaktır. Arkadaşlık ilişkileri oldukça olumsuz etkilenir. Bağımlı madde kullanmaya başladıktan sonra kendisine yeni bir çevre edinir. Eski arkadaşlarıyla buluşmaz ve görüşmez olur. Bunun sebebi ise madde kullanan kişinin bağımlı olduktan sonra hayatının madde çevresinde dönmesidir. Bağımlı devamlı madde üzerine düşünür, maddeyi aramak, bulmak ve kullanmak için gününü geçirir. Bu sebeple de çevresinde artık genelde kendisi gibi madde kullanan kişiler olur. Onlarla madde hakkında konuşur, o jargona alışır. Artık eski hayatı, eski arkadaşları ve eski hayatında yaptığı aktiviteler ona zevk vermemektedir. Örneğin; sinemaya gitmek, halı saha maç yapmak veya bir kafede oturmak artık ona göre değildir ve sıkıcıdır. Dolayısıyla bu sıkıcı aktiviteleri gerçekleştiren eski arkadaş grubuyla da görüşmez olmuştur. Bağımlılık, bağımlı kadar arkadaş çevresini de etkilemiştir çünkü artık onu kaybetmişlerdir.
Bağımlının İş Hayatı Etkilenir
Bağımlılık, kişinin iş ortamını da etkileyecektir. Kişinin alkol veya madde kullanımı sebebiyle artık işine devamlılığı da azalmıştır. Bir süre sonra tamamen işe gelmeyi keser ve bu sürecin sonunda da işinden atılır. İşine devam eden bağımlı işyerinde üzerine düşen sorumluluğu almakta zorlanır. Üstlendiği projeyi zamanında teslim edemez ve proje arkadaşları onun sorumluluğundaki kısmı tamamlamaya çalışırlar. Aynı zamanda, bağımlının işe devam edememesi süreçleri de işveren açısından iş kaybına yol açabilir. Böylece bağımlılık sadece bağımlı kişiye, arkadaşlarına ve ailesine değil işyerine de zarar verir.
Bağımlılık, sadece kişileri değil toplumu da olumsuz yönde etkiler. Madde kullanımı ile suç ilişkisi her daim iç içe olmuştur. Madde kullanan kişiler suç işlemeye meyilli hale gelirler. Şu genellemeyi yapmak istemeyiz. Bağımlıların hepsi suça meyilli kişilerdir çünkü onlar kötü insanlardır diyemeyiz. Herkes bağımlı olabilir demiştik. Bağımlılar da bizim gibi insanlardır, içimizden olan insanlardır. Kardeşimiz, akrabamız, arkadaşımız veya biz bağımlı olabiliriz ancak bağımlı olduktan sonra suç işleme riskimiz artış gösterir. Bağımlılar, kişilik özellikleri veya patolojileri sebebiyle değil madde bulabilmek amacıyla suç işlemeye başlayabilirler.
Suç Dünyasına Giriş
Uzun süredir kokain kullanan birini örnek verelim. Maddi durumu gayet iyi olan kişi, bir süre sonra madde kullanımı sebebiyle işinden atılmış ve madde alımları sebebiyle de elinde avucunda hiçbir şey kalmamıştır. Maddeyi almak zorundadır ancak artık 300 TL olan kokaini alacak parası kalmamıştır. Maddeyi almak için ya hırsızlık yapacaktır ya da madde alabilmek için madde satmaya başlayacaktır. Bu sebeple torbacı olarak adlandırılan uyuşturucu satıcılarının çoğu da aynı zamanda birer bağımlıdır. Maddeyi içebilmek için satmakta ve buradan maddi çıkar sağlamaktadırlar.
Madde alabilmek için bir diğer ihtimalde ise hırsızlık yapacaktır. Hırsızlık ilk önce aile içinde başlar ve ailesinin evinden bazı eşyaları satmaya başlar. Ancak fark edilip de aile evinden kovulunca veya evde satacak bir şey kalmadığında tanımadığı kişilerin eşyalarını çalıp satmaya çalışır. Birçok bağımlı yoksunluk krizi dediğimiz maddeyi alamadığı zaman diliminde yaşadığı fiziksel ve ruhsal sıkıntılar sebebiyle sağlıklı düşünememektedir. Böylece, hırsızlık ve torbacılık dahil birçok suçu madde alabilmek için yapacaktır. Bu sebeple, bağımlılık sadece kişileri değil toplumu da suç unsurları oluşturması nedeniyle etkilemektedir. Bağımlılık ile ilgili diğer doğru bilinen yanlışları okumak için TIKLAYIN.