Boşanma, sadece boşanan çifti değil aynı zamanda çiftin çocuklarını da uzun vadede etkileyen bir süreçtir. Türkiye İstatistik Kurumu’ndan alınan verilere göre 2019 yılında boşanmaların %36,0’ı evliliğin ilk 5 yılında gerçekleşirken, %20,6’sı ise evliliğin 6 ila 10 yılı aralığında gerçekleşmiştir. Sonuçlanmış boşanma davaları ile 2019 yılında 155 bin 47 çift boşanmış ve 139 bin 660 çocuk ebeveynlerden birinin velayetine verilmiştir. Boşanmanın sadece boşanan çifti değil aynı zamanda çiftin çocuklarını da etkileyen bir süreç olduğunu düşünürsek sadece 2019 yılında 139 bin 660 çocuk boşanmadan etkilenmiştir diyebiliriz. Ancak boşanmış ebeveynlerin sergileyeceği bazı davranışlar çocuğun bu süreçten daha az etkilenmesini sağlayabilirken bazı davranışlar ise çocuğun travma geliştirmesine sebebiyet verebilecektir. Eğer çiftin boşanması kaçınılmaz ise, o zaman boşanan ebeveynlerin dikkatli olması gereken bazı noktalardan bahsetmemiz gerekeceğini düşündük.
Boşanma Sonrası Süreç…
Birçok çift boşanma sürecinde oldukça zor zamanlar geçirir ve bu süreç boyunca depresyon, öfke patlamaları, diğer insanlardan kendini izole etme vb. davranışlar gözlemlenebilir. Bu davranışların sonucunda ise bazı insanlar bir uzmandan profesyonel destek alarak bazıları ise kendi kendilerine başa çıkarak hakikati kabul eder ve duruma uyum sağlarlar. Şüphesiz ki boşanma ve sonrası süreç kişiler için oldukça zordur çünkü kişiler sadece eşlerini değil uzun bir zaman alıştıkları yaşam biçimini de kaybetmişlerdir. Birçok boşanan kişi, geleceğe yönelik kaygı hisseder, yaşanan belirsizlikten rahatsız olur ve kimlik bunalımı yaşar. Boşanma sonrasında yaşanan değişim süreci çoğu kişiyi korkutabilir. Değişim, her konuda olmak üzere cesaret, zaman ve sabır ister. Boşanma sonrasında kişilerin yeni bir kimliği, yeni bir hayatı ve yeni bir rolü vardır. Bu süreçte kişinin biraz önce bahsettiğimiz belirsizlikleri ortadan kaldırabilmesi için kendisine yeni hedefler koyması gerekir. Bu yeni hedefleri de eski deneyimleriyle birleştirdiği sürece yeni hayata uyumu artmış olacaktır.
Çocuk Olumsuz Etkilenir…
Boşanma süreci çocuğu olumsuz anlamda etkileyecektir. Çocukların boşanma sürecinden etkilenme şiddeti, birçok etkene bağlıdır. Örneğin, çocuğun yaşı önemli bir faktördür. Çocuk ne kadar yaşça küçükse, boşanma sürecinden daha olumsuz şekilde etkilenecektir. 4 yaşındaki bir çocuğun boşanma ve ebeveynlerden birinden ayrı kalması sonucu yaşayacakları ile 25 yaşındaki gencin ebeveynlerinden ayrı kalması sonucu yaşayacakları aynı olmayacaktır. Ayrıca ebeveynler boşanma süreci sonrasında çocuğun ruh sağlığını düşünerek en azından çocuk hakkında görüşmeye devam edebilirlerse çocuğun süreçten etkilenme şiddeti de azalacaktır. Ancak boşanma sonrasında çocuğun bir ebeveynini çok az görmesi veya hiç görememesi durumunda ise çocuk boşanma sürecinden çok fazla etkilenecektir.
Çocuk Kendini Sorumlu Tutar
Bazı çocuklar da anne ve babasının yaşadıklarından ve boşanma sürecinden kendisini sorumlu tutar. Dünyaya gelmese ebeveynlerinin hala evli kalacağını ve bu mutsuzluğun sebebinin kendisi olduğunu düşünebilir. Bu patolojik bakış açısı çocuğun kendisini suçlamasına yol açacak ve ileriki yaşamına da sirayet edebilecektir. Bazı çocuklar ise adeta nabza göre şerbet verebilirler. Örneğin; annesi ve babası arasında kendisini taraf olarak görebilir. Annesine gittiğinde onu çok sevdiğinden bahsederken babasının evine dönünce aslında annesini görmek istemediğini ve babasıyla çok mutlu olduğunu söyleyebilir. Bu aslında büyük ölçüde ebeveynlerin yanlış tutumlarının bir sonucudur. Baba, çocuğa annesini kötülemeye ve boşanma sebebi olarak yalnızca onu göstermeye devam ettikçe çocuk da babasının gözüne girebilmek için böyle bir yaklaşımı benimseyebilir.
Boşanmış Ebeveynler Ne Yapmalı?
Ebeveynler birbirleriyle boşanabilir ancak çocuktan boşanamazlar. Ölene dek çocuğun annesi ve babası olacaklardır. Bu nedenle anne, çocuğa karşı babasını kötülememelidir. Baba da yine aynı şekilde ne yaşanırsa yaşansın annesine karşı çocuğu kalkan olarak kullanmamalıdır. Bazı ebeveynler çocuğa hem anne hem de baba olabileceğini ve çocuğunun artık ayrıldığı eşine ihtiyacı kalmadığını düşünerek onu kötüleyebilir. Onu kötüledikçe kendi olumlu yönlerinin ortaya çıkacağını düşünmektedirler ancak bu yapılan yanlışın sonucunda çocuğun zihninde anne veya baba imajı yerle bir olacaktır.
Aile Büyükleri Taraf Olmamalı
Boşanma sürecinde özellikle iki tarafın ailesi çocuk konusunda taraf olmamalıdır. Aksi takdirde, anneanne, babaanne veya dedeler çocuğa karşı anne/babasını kötüleyebilir ve yine çocuğun anne/baba imajı yerle bir olabilir. Bir tarafın aile büyükleri oğlunu/kızını koruma içgüdüsüyle gelini/damadı aşağılar veya suçlarsa çocuk bu ifadeleri doğal olarak dikkate alacaktır. Suçlanan ebeveyn çocuğun gözünde boşanmanın yegane sebebi olarak görülecektir. Her ne kadar çiftler boşansa da çocuk ebeveynlerinden ayrılmamalıdır.
Boşanma sadece çiftin arasında kalmalı ve iki tarafın da aile büyükleri bu konuda taraf olarak boy göstermemelidirler. Unutulmaması gereken en değerli şey, çiftin boşanma sonrasında da çocuğun sağlıklı gelişimi için mutlaka saygı çerçevesine uygun hareket etmesidir. Daha önce de söylediğimiz gibi çiftler boşanabilir ancak anne/baba çocuğundan ayrılmamalıdır. Çocuğun velayetini alan taraf herhangi bir nedenle bu süreçte öfke yaşasa da diğer ebeveynin çocuğu düzenli şekilde görmesine izin vermelidir. Çocuğu göstermemek bir intikam alma aracı değildir. Boşandığı eşinden intikam almaya kalkarken çocuğunda geri dönüşü zor olan bazı sorunlara yol açabilir.
Yeni Evlilik İçin 1 Sene Bekleyin
Çocuk sahibi çiftler boşandıktan sonra bambaşka bir hayat kurarlar. Bu yeni hayatlarında yeni insanlarla tanışabilirler. Yeni tanıştıkları insanla da evlilik düşünebilirler ancak çocuğun yeni hayatına adapte olmaya çalıştığı en kritik bir senesinde yeni bir evlilik yapılması çocuğun yaşadıklarını daha da zorlaştıracaktır. Bu sebeple, ebeveynlerin yeni bir evlilik için en az 1 sene civarı beklemeleri gerekmektedir. Velayeti annesine verilen bir çocuk düşünelim. Babasını sadece iki haftada bir gece yatılı kalacak şekilde gören bir çocuğun henüz daha bu sürece alışması döneminde yeni bir baba figürünün gelmesi çocuğun yaşadığı zor durumu daha da zorlaştıracaktır. Bu sebeple, biraz önce de belirttiğimiz gibi eğer ebeveynlerin yeni bir evlilik planı varsa, bu plan en az bir sene boyunca ertelenmelidir.
Anne Baba Boşanabilir Ama Çocuk Asla
Velayeti üzerine alan ebeveyn, çocuğa istediği ve ihtiyaç duyduğu her zaman diğer ebeveyni görebileceğinin garantisi mutlaka verilmelidir. Çocuk bu şekilde kendisini daha fazla güvende hisseder. Boşlukta kalma hissini daha hafif atlatabilir. Yazımızın başında belirttiğimiz gibi çocuklar, anne ve babalarının boşanmasına sebep olarak kendilerini gösterebilirler. Bu nedensellik çıkarımı da çocuğun kendisini suçlu hissetmesine ve bazı durumlarda kendini cezalandırma davranışını göstermesine sebep olabilir. Bu nedenle anne de baba da boşanmaya çocuğun sebep olmadığını çocuğa detaylı şekilde anlatmalıdır. Boşanmanın anne ve baba arasındaki yaşanan çatışmaların ve iletişim sorunlarının bir sonucu olduğu belirtilmelidir. Anne ve babanın boşanabileceği ancak çocuğun statüsünde hiçbir değişikliğin olmadığı anlatılmalıdır.
Çocuğu Şımartan Ebeveyn
Çocuğu az gören ebeveyn (velayet hakkını alamayan ebeveyn) çocuğu az gördüğü için vakit geçirirken çocuğa karşı daha tavizkar davranışlar sergileyebilir. Bir örnek üzerinden bu durumu açıklayalım. 7 yaşındaki Eylül’ün anne ve babası boşandı ve mahkeme velayeti anneye verdi. Babası iki haftada bir Eylül’ü görmekte. Anne ve babası boşanmalarına rağmen Eylül’le konuşurken birbirlerini kötülemiyorlar. Boşanmaya rağmen Eylül en az şekilde bu süreci atlatabilecek gibi görünüyor. Ancak baba Eylül’ü çok az görmesinin de etkisiyle birlikte zaman geçirdiklerinde çok fazla şımartıyor.
Annenin koyduğu sınırları baba gevşetiyor. Bu kez Eylül annesinin koyduğu sınırlar çerçevesinde annesinin o ay almayacağını söylediği elbiseyi babasıyla birlikteyken babasına aldırıyor. Annenin koyduğu sınırları baba çiğniyor ve çocuk artık bu durumu kullanmaya çalışıyor. Okula gitmek istemediğinde babasına telefon açıyor ya da aynı ayakkabı evde var diye annesi ayakkabı almayı reddedince babasını arıyor ve alışverişe çıkıyorlar. Bu noktada, anne ve babanın boşansalar dahi çocuğun geleceği açısından uyumlu davranışlar sergilemesi her zaman uzmanlar tarafından tavsiye edilecektir.
