İnsanların sahip oldukları davranış biçimleri yaşadıkları hayatı belirlemektedir. Duygularımız, düşüncelerimiz ve davranışlarımız yaşamımızı şekillendirmektedir. Herkesin davranış biçimleri birbirinden farklıdır ve bu farklılıklar sayesinde toplumda farklı roller oluşur. Bazıları yönetmek ister. Bazıları ön plana çıkamaz ve yönetilmeyi tercih eder. Bazıları ise ne başkalarının emirleri altında ezilir ne de başkalarını ezmeye girişimlerinde bulunur. Bu üç davranış şeklini hepimiz çevremizdeki insanlarda görüyoruz. Davranış biçimlerini üç gruba ayırıyoruz. Bunlar pasif, agresif ve asertif davranıştır. Yazımızın devamında aynı örnek üzerinden bu üç davranış biçimini inceleyeceğiz.
Agresif Davranış
Agresif davranış biçimi sergileyen kişiler diğer insanların fikirlerini, davranışlarını veya varlıklarını önemsemezler. Kendi düşüncelerine göre onlar hep en doğrusunu bilir. Başkalarının işlerine müdahale etmesini sevmedikleri gibi onları küçümserler. Kimsenin yardımına ihtiyaçları yoktur. Başkalarının fikirleri değersizdir. Ancak bu kişiler çevrelerindeki diğer insanları çıkarları için kullanabilirler. Genellikle despot kişilerdir ve çevrelerindeki insanlar tarafından sevilmezler. Emrederler ve emirlerinin uygulanmasını isterler. Yapılmadığında öfkelenebilir ve bağırabilirler. Kendisinden başka birinin doğru bir şey yapması önemli değildir çünkü onların doğrusu yetersizdir. Bu kişiler hep kendi yolunda ilerler ve başkalarından tavsiye dahi almayı kabul etmezler. Bencil davranışlar sergiler ve diğer insanların varlığını asla dikkate almazlar.
Agresif Hasan
Agresif davranış için bir örnek verelim. Hasan, bir reklam şirketinin genel müdürüdür. Genel müdürü olduğu şirket yayınladığı son reklam sebebiyle kamuoyundan sert bir tepki görmüştür. Şirket yönetim kurulu toplanır ve ilgili reklamı hazırlayan reklamcıları, şirket genel müdür yardımcılarını ve Hasan’ı toplantıya çağırır. Hasan, toplantı esnasında kendi yönetimi altında çalışan kişileri yönetim kuruluna hedef olarak gösterir ve onları adeta aslanların önüne birer yem olarak atar. Bu şekilde kendi pozisyonunu koruyacak ve reklamı oluşturan çalıştıranları cezalandıracaktır. Yönetim kurulu kararı ile reklamcılar işten çıkarılır ve Hasan pozisyonunu korur. Yönetim kurulunun bilmediği bir gerçek vardır ki Hasan bu reklamı oluşturan kişidir. Proje önüne geldiğinde bambaşkadır ancak o reklam işinin dâhisidir kendisine göre. Projeyi sil baştan kendi isteklerine göre yaptırır ancak sonuç fiyasko olunca başkalarını suçlar ve kendini aklar. Bu tarz yöneticiler çalışanları tarafından sevilmediği gibi bu tarz insanlar da çevrelerindeki diğer kişiler tarafından sevilmezler. Eğer proje başarılı olsaydı Hasan tüm başarıyı kendi üstüne alacak ve proje üzerinden kendini övecekti. Agresif davranışa sahip kişiler için başkalarının fikirleri ve varlıkları önemli değildir. Onlar her zaman üstün ve haklıdır.
Pasif Davranış
Pasif davranış sergileyen kişiler ise kendi fikirlerini ortaya koyamazlar. Kendi düşüncelerine göre fikirleri ve aldıkları kararlar hatalı veya eksiktir. Başkalarının tepkisini çekebilecek kadar zayıf ve güçsüz hissederler kendilerini. Dolayısıyla kendi görüşlerini beyan edemezler ve geri planda kalırlar. Hata yapacaklarını düşündükleri için sessiz kalmak en iyi çözüm gibi gelir onlar için. Başkalarının kararlarına saygı göstermekten çok riayet ederler. Başkalarının peşine takılıp giderler, gittikleri yolun sonunun uçurum olduğunu bilseler bile. Pasif davranış sergileyen kişilerin hayatları hep başkalarının tekelindedir. Başkaları ne derse onu yaparlar. Emir almak en sık yaptıkları iştir ve aldıkları emiri sorgulamazlar. Emri verenin kendisinden daha bilgili ve yetkin olduğunu düşünürler.
Pasif Can
Pasif davranışa bir örnek verelim. Can, bir şirkette satış danışmanıdır. İş ortamı çok yoğundur ve gün boyu yaşanan yorgunluğu atmak için iş arkadaşları ile zaman zaman toplanırlar. O gün Can için çok önemli bir gündür çünkü eşiyle 5.evlenme yıldönümüdür. Can bir restoranda yer ayırtmıştır ve eşiyle iş çıkışında restorana gideceklerdir. Arkadaşları iş çıkışına doğru yanına gelir ve akşam içmeye gideceklerini söylerler. Can her zamanki gibi hayır diyemez. Can’ın fikirleri arkadaşlarından daha önemli değildir. Onlara karşı söz söyleme hakkına sahip değildir sanki. Kendi duygularını, düşüncelerini ve kararlarını başkalarına kabul ettirme gücüne sahip değildir. Arkadaşlarıyla akşam zaman geçirir ve eşiyle planı iptal olur
Asertif Davranış
Asertif davranış sergileyen kişiler ise hem başkalarının değerlerine, fikirlerine ve kararlarına saygı duyar hem de kendi fikirlerini rahatlıkla ifade edebilme gücüne sahiptirler. Başkalarını baskı altına alıp kendi kararlarını dikte etmezler ancak başkalarının diktatörlüğü altına da girmezler. Kendi kararlarını kendileri alırken başkalarının tavsiyelerini ise dinler ve saygı duyarlar. Başkalarının fikirleri onlar için oldukça önemlidir. Diğer fikirlere ve düşüncelere saygı duymanın yanı sıra o fikirler kendisine de mantıklı geliyorsa yararlanabilirler. Bencil değillerdir ancak her şeye de evet demezler. Bencil kararlar almazlar ve aldıkları kararlarla başkalarını mağdur etmezler. Başkalarını mağdur etmedikleri gibi başkalarının izinden gitmedikleri için mağdur da olmazlar.
Asertif Yeşim
Dik duruşları vardır ancak her şeyin en iyisini ben bilirim şeklinde bir düşünce içermez bu duruşları. Bu kişiler genellikle çok iyi ekip arkadaşlarıdır. Onlarla çalışmak çok kolay ve zevklidir. Asertif kişiler iyi yönetici olurlar. Asertif iletişim şeklini benimseyen yöneticiler, çalışanlarını çok iyi idare edebildiği gibi yönettikleri şirketlerde de başarılı bir yönetici profili çizerler. Asertif tarzı da bir örnek ile aktaralım. Yeşim, bir şirkette üst düzey yöneticidir. Biraz önce örnek verdiğimiz Hasan’ın aksine çalışanları ile harika bir uyumu vardır. Son imza yetkisi kendisindedir ancak çalışanlarının her zaman fikirlerini alır ve demokratik kararlar verir. Çalışanlarının görüşlerine saygı duyup fikirlerini önemsediği gibi son kararı da kendisi verir. İmza yetkisini kullanma gücünü kendisinden başkasına bırakmaz. Cesurdur ancak cesaretini başkalarını mağdur etmek için kullanmaz. Bu sayede Yeşim’in çalışanları kendilerini değerli hissederlerken Yeşim de kendi kararlarını alabilmiş ve kendisini değerli hissetmiştir.