Hezeyanlar, düşünce içeriğinde bozulma belirtileridir. Hezeyan, daha geniş bir tanımla hastanın gerçekliğine inandığı ancak gerçekte olmayan düşüncelerdir. Hasta bu düşüncelerin gerçekte var olduğu konusunda ısrar etmektedir. Hasta yakınları bu düşüncelerin tartışarak ve inkâr edilerek değişebileceğini düşünerek yanılırlar. Bu düşünceler hastayla tartışarak değiştirilemezler. Aksine bu şekilde değiştirme çabaları hasta ve çevresindeki yakınları arasındaki bağı da kopartmaktadır. Hezeyanlar, psikotik bozuklukların en önemli belirtilerindendir. Hezeyanlar ikiye ayrılır: Bizar hezeyanlar ve nonbizar hezeyanlar. Bizar hezeyanlar, absürt şekilde cereyan eden ve olması mümkün olmayan hezeyanlar. Akla ve mantığa uygun olmayan hezeyanlardır. Örneğin; uzaylılar tarafından kaçırılıp vücuduna çip yerleştirildiğini düşünme. Nonbizar hezeyanlar ise gerçek yaşamda karşılaşılacak olayları içerebilir. Örneğin; eşi tarafından aldatılma. Yazımızın devamında hezeyan türlerini detaylı olarak inceleyeceğiz.
Nihilistik Hezeyanlar
Bu hezeyan türünde kişiler kendilerinin veya bir organının olmadığı şeklinde bir yanlış inanışa sahiptir. İç organlarının durduğunu veya çalışmadığını düşünebilir. Ayrıca kendisinin aslında var olmadığını ve bir ölü olduğunu iddia edebilir. Örneğin; kişi organlarının çalışmasının durduğunu iddia ederek bu sebeple artık yaşamadığını belirtebilir. Ayrıca karaciğerinin işlevini yerine getirmeyerek çalışmadığını söyleyebilir. Bazı nihilistik hezeyan yaşayan psikoz vakalarında ise kişi kalbi durduğunu iddia edebilir.
Perseküsyon Hezeyanları
Kişinin düşünceleri çevresindeki insanların kendisine karşı tavırları ile ilgilidir. Kişi çevresindeki kişilerin kendisine kötülük yapmak için bir araya geldiğini belirtir. Ayrıca daha geniş bir kitleye karşı düşünceler de geliştirebilir. Örneğin; bütün insanlığın kendisinden nefret ettiğini ve kendisine düşmanlık yapmak için birlikte hareket ettiğini düşünebilir. Kendisinin takip edildiğini ve yakaladıkları ilk fırsatta kendisine zarar verileceğini belirtir. Kendisini öldürmek veya ona suikast düzenlemek için bazı insanların bir araya geldiğini iddia etmektedir.
Grandiyöz Hezeyanlar
Bu düşünce şeklinde ise güç ve zenginlik ana fikri oluşturur. Kişi kendisinin çok üstün bir mertebede olduğunu iddia edebilir. Gerçekte oldukça yoksul bir insan olmasına rağmen çok zengin olduğunu düşünür. Çok güçlü olduğu düşüncesi ileri boyutlarda olabilir. Örneğin, zayıf ve çelimsiz birisi olduğu halde ağır sıklet boks şampiyonu olduğunu iddia edebilir. Politik, dini, bilimsel vb. alanlarda kendisinin tartışılmaz derecede üstün yetenekleri olduğunu ve çevresindeki kişileri etkileyebilecek derecede önemli biri olduğunu iddia edebilmektedir.
Referans Hezeyanlar
Bu hezeyan türünü yaşayan kişi çevresindeki olan biteni kendisine yönelik şekilde yorumlar. Çevresindeki insanların onun hakkında konuştuğunu belirtirler. Örneğin; kafeteryada oturan diğer öğrencilerin devamlı kendileri hakkında konuştuğunu ve bu yüzden bir arada oturduklarını belirtir. Çevresindeki insanların gündemi hep kendisidir. Çevresinde kahkahalar atarak gülen bir grup gördüğünde hemen üzerine alınırcasına kendisi hakkında konuştuklarını ve ona güldüklerini düşünür. Televizyonda onun hakkında konuşulduğunu ve kendisine televizyon aracılığıyla bazı mesajların verildiğini belirtir. Örneğin; eski bir seri katil kendisine öldürme emirlerinin eski bir devlet büyüğü tarafından televizyon yayını aracılığıyla verildiğini iddia etmiştir.
Düşünce Çekilmesi
Kişinin düşüncelerinin başka insanlar veya oluşumlar tarafından zihninden çekilip alındığını düşünmesi şeklinde cereyan eder. Kişinin düşüncelerinin zihninden çekilip alınması şeklinde ele geçirildiği yönünde iddiaları vardır. Özellikle düşünce çekilmesi yaşayan hastalar bu düşünceleri nedeniyle çevresindeki kişiler tarafından çok fazla eleştiri alır. Bunun çok saçma olduğu ve kendileriyle dalga geçildiğini düşünerek hastaya çok sert tepkiler gösterebilirler. Ancak önce de bahsettiğimiz gibi hezeyanlar kişi tarafından sıkı sıkıya inanılan düşünceler olduğu için hastanın yakınları tarafından tartışmaya açılmamalıdır.
Düşünce Sokulması
Adından da anlaşılacağı gibi mevcut düşüncelerinin zihnine başkaları ve dış güçler tarafından yerleştirildiğini düşünür. Bu kişiler başkalarının zihnine müdahale ettiğini düşünmektedirler. Zihnine müdahale edilerek bazı düşüncelerin kendisine yerleştirildiğini iddia etmektedirler. Örneğin; bir kadın hasta kayınvalidesinin kendisine büyü yaptığını ve zihnine kötü düşünceler yerleştirdiğine inanmaktadır.
Kıskançlık Hezeyanı
Evli veya bir ilişkisi olan kişinin sevgilisinin kendisini aldattığına inanması şeklinde meydana gelen yanlış inanışlarıdır. Bunu düşünen kişi en ufak delil olmasa bile bu şekilde kuşkucu düşünmeye devam etmektedir. Kıskançlık hezeyanları olan kişinin bu noktadaki iddiasını ispatlamak için mantıklı bir delili yoktur ancak alakasız ipuçlarını delil olarak sunabilir. Örneğin; eşinin kendi babasıyla cinsel ilişki kurduğunu düşünen bir kişi eşinin babasıyla her gün yaptığı sıradan telefon görüşmelerini bile bir delil olarak düşünebilir.
Erotomani (Aşk Hezeyanları)
Bu hezeyan türünü sergileyen kişiler genellikle kendisinden statü olarak çok daha yükseklerde olan kişilerin kendisine âşık olduğunu iddia etmektedir. Hasta tanınmış ve toplumda önemli konumlarda olan kişilerin kendisine âşık olduğunu belirtir. Örneğin; ünlü bir rock yıldızının kendisine mesajlar attığını, çok âşık olduğunu ve tanışmak istediğini söyler. Çok ünlü bir müzisyenin kendisine aşkını ilan etmek için son dönemlerde çok popüler olan bir şarkıyı yazdığını belirtir. Aslında ne bir mesaj vardır ne de ilgili ünlü kişi hastayı tanımıyordur. Bu hezeyan kadınlarda erkeklere göre daha fazla görülmektedir.
