Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, çocuklarda olduğu kadar ergenlerde ve yetişkinlerde de görülen bir ruhsal sorundur. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olarak bilinen iki durumun bir araya gelmesiyle gözlemlenir.
DEHB olarak da kısaltılan bu ruhsal sorunda hiperaktivite yaşla birlikte azalma eğilimi gösterebilir. Peki hiperaktivite ve dikkat eksikliği nelerdir? Hiperaktivite dikkat eksikliği ile aynı şey mi? Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu belirtileri nelerdir?
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu tedavisi nasıl olur? DEHB belirtileri gösteren bir yakınınız varsa veya siz DEHB belirtileri sergiliyorsanız, Kadıköy psikolog kadromuzdaki uzmanlardan psikolojik destek alabilirsiniz.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Nedir?
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) olan çocuklar sınıfta öğretmenlerini dinlemiyor gibi görünür. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocuklar okulda akranlarına ayak uydurmakta zorlanabilirler. Dikkat eksikliği olan çocuklar disiplin sorunları yaşayabilir ve disiplin girişimlerine tepkisiz görünebilir.
DEHB belirtileri gösteren çocukların kasıtlı olarak yaramazlık yapmadıkları ve sorunun yapısal bir nörogelişimsel bozukluk olduğu unutulmamalıdır. Çalışmalar, hiperaktivite bozukluğu ve dikkat eksikliği olan erkeklerde kızlara göre dört ila on kat daha yaygın olduğunu göstermiştir.
Amerikan Psikiyatri Birliği, DEHB olan çocukların ve yeni yürümeye başlayan çocukların 6 yaşına kadar yalnızca ebeveynleri tarafından eğitilmelerini önermektedir. Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde davranışsal dikkat tedavisi, 6 ila 12 yaş arası hiperaktivite ve dikkat eksikliği olan çocukların tedavisi için uluslararası araştırmalar ve APA tarafından önerilmektedir.
Özel eğitim ve rehabilitasyon sürecinde, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun yönetiminde eğitim başarısız olduğunda psikofarmakolojik tedavi düşünülmelidir. Bir başka deyişle, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu tedavisi ilaç ve psikolojik desteğin eş zamanlı kullanımından oluşmaktadır.
Erken tanı ile çocuğun davranışları kontrol altına alınabilmekte ve ileriki yaşlarda üretken ve başarılı bireyler olarak yollarına devam edebilmektedir. Ailelerin sakin ve uyanık olmaları gerektiğini unutmamaları ve eğer çocuklarında olağan dışı bir şey fark ederlerse özel bir eğitim ve rehabilitasyon merkezinde davranışsal tedaviye başlamadan önce hemen bir doktor veya psikoloğa danışmaları önemlidir.
DEHB Neden Dikkatle Ele Alınmalı?
Yaşam boyu dikkatsizlik, dürtüsellik veya hiperaktivite şikayetleri olan tüm yetişkinler dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu tanısı için düşünülmelidir. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, kişisel ilişkiler, okul ve iş üzerindeki olumsuz etkisi nedeniyle önemli sosyal ve tıbbi sorunlardan biridir.
DEHB ister çocukluk ister yetişkinlik döneminde olsun, sadece hastayı değil, çevresindekileri, ailelerini ve ebeveynlerini de etkiler. Sağlık açısından ve riskli davranışlar açısından risk altındaki ergenler ve genç yetişkinlerde dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, tütün ve madde kullanımı, yasal sorunlar, zayıf akran ilişkileri, özgüven kaybı, düşük akademik ve mesleki başarısızlık ve psikiyatrik hastalık ek hastalıkları gözlenmiştir.
Yetişkinlikte neredeyse standart olan diğer psikiyatrik eş bazı ruhsal bozuklukların varlığı ve yetişkin yaşamının karmaşıklığı, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu yönetiminde çocukluktan farklı olarak yetişkinlikte daha kapsamlı bir terapötik yaklaşımın kullanılmasına yol açmıştır.
DEHB tedavisini eş tanılı rahatsızlıkları göz önünde bulundurarak planlamak ve bunu probleme yönelik bilişsel davranışçı psikoterapi ile tamamlamak çok önemlidir. Çocukluğundan beri dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu sorunu olan insanlar olduğu asla unutulmamalıdır.
Her ikisinin de yetişkinlikte benzer semptomları vardır ve semptomlar hafiflediğinde bile çocuklukta devam eden hasarı yansıtabilirler. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu tedavi edilmediğinde, bu durumun uygun şekilde teşhis edilmesi ve uygun şekilde tedavi edilmesi önemlidir.
Kaçınılmaz kayıpları önlemek için, etkili tedaviye derhal ve dikkatli bir şekilde başlanmalı ve semptomlar bulunursa tüm tedavi seçenekleri kullanılmalıdır. Bunun için dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu belirtileri olan kişilerin öncelikle bir uzmana başvurmaları önemlidir.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Neden Olur?
DEHB’nin kesin nedeni hala tam olarak anlaşılamamıştır. Bazı genetik yatkınlıkların ve dış etkilerin birbirini etkilediğine inanılmaktadır. Şimdiye kadar, nedeni hakkında yeterli araştırma yapılmamıştır. Bu, uzmanların farklı seçenekleri tartışmasına yol açar. DEHB hastalarının beyinlerindeki nöronlarda genetik yatkınlık belirtileri bulunmuştur.
Bu, nörotransmitter dopaminin hafıza ve öğrenmeden sorumlu alanlarda taşınmasında değişikliklere yol açar. Bununla birlikte, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu gelişmesine yol açan başka biyolojik nedenler de vardır. Bu ruhsal rahatsızlıkta sosyal gelişimin rolü de belirsizdir.
Bazı uzmanlar, DEHB’yi, insanların günlük yaşamlarında daha fazla uyarana, daha az fiziksel aktiviteye, daha yüksek performans baskısı ve aile hayatındaki değişikliklere maruz kalmalarının bir sonucu veya tepkisi olarak görmektedir. Şimdiye kadar sadece hamileliği etkileyebilecek semptomlar hakkında bazı tartışmalar ortaya çıkmıştır.
Anne hamilelik sırasında sigara içiyor, içki içiyor veya uyuşturucu kullanıyorsa, çocukların dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu geliştirme olasılığı daha yüksektir. Ancak araştırmalar, çocukların yalnızca küçük bir yüzdesinin bu faktörlerden etkilendiğini göstermektedir. Bir başka olası risk faktörü de preeklampsidir. Bu, vücutta yüksek kan basıncına ve su tutulmasına neden olan nadir bir gebelik durumudur.
Bazı durumlarda, belirli yiyecekler dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu ile ilişkilendirilmiştir. Çeşitli araştırmalar, yapay renklendiriciler ve koruyucular içeren yiyecekleri sıklıkla tüketen çocukların dikkat çekme davranışı sergileme olasılıklarının daha yüksek olduğunu göstermiştir. Ancak bu tür diyetler yalnızca küçük bir rol oynar. Şüpheniz varsa, yeme düzenlerini değiştirmeyi deneyebilirsiniz.
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Tedavisi
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu için erken teşhis önemlidir. Elbette çocukların en yakın paydaşlarının, özellikle psikologların, ailelerin ve okulların birlikte çalışması gerekir. En önemli kararlardan biri ilaç tedavisidir.
İlaç tedavisinin yanı sıra psikoeğitim, davranışçı terapi ya da stresi kontrol altına almak için geliştirilen “neurobiofeedback teknikleri” gibi alternatif tedaviler de kullanılmaktadır. Bu yöndeki dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu tedavisi stresi kontrol etmek için geliştirilmiştir ve “kendi beyin dalgalarınızı gözlemleyerek stresi kontrol etmeyi öğrenmek” olarak tanımlanır.
DEHB çocukluk çağında başlar ve bu yaş grubunda ilaçların kullanımı bazı aileler tarafından hemen kabullenmez ve tedavi sürecini sekteye uğratır. Ancak profesyonel gözetim altında doğru dozda ilaç tedavisi ile hastalık gerileyebilir ve yetişkinliğe ulaşmadan çözüm bulunabilir. Ancak DEHB tedavisi için özellikle psikolojik destek de çok önemli role sahiptir. Çocuklarda dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu tanısı genellikle okula devam ederken başlar.
Bu çocuklar, ilkokulda olmanın, ders sırasında sınıfta oturmak, ödevleri tamamlamak, birlikteliği sürdürmek ve dürtüleri kontrol etmek gibi talepleriyle karmaşıklaşır. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocuklar, semptomlarının bir öğretmen tarafından fark edilmesi veya bir aile bireyi tarafından gözlemlenmesi sonrasında bir uzmana yönlendirilir.
Kadıköy psikolog ekibimize gelen yönlendirmeler de genellikle bu şekilde olmaktadır. Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu tedavisinde psikolojik ya da ilaç tedavisi tek başına ya da her iki yöntemin kombinasyonu kullanılabilir. Uygun tedaviyi belirlemek için çocuğunuzun gelişim düzeyi, zorluğu ve biyolojik gelişim durumu dikkate alınacaktır.
İlaç kullanılıyorsa psikiyatrist çocuğa uygun ilacı verecektir. İlaç takibi ve gözlenen değişiklikler hekim ile paylaşılır ve psikoterapi bu şekilde devam eder. Bilişsel davranışçı terapi bu durumda yaygın olarak kullanılır.
Bazı çocuklar 6-8 hafta içinde ilerlerken bazılarında durum daha uzun sürer. Aileler, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocukları tedavi etmek için psikoeğitim almaktadır. Eğer siz de dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu ile ilgili Kadıköy psikolog ekibimizden destek almak isterseniz bize ulaşabilirsiniz.