Kıskançlık ister yetişkin ister çocuk olsun kişinin sevdiğini başka bir kişiyle paylaşamaması neticesinde yaşan duygusal bir tepkidir. Kıskançlık, doğal bir duygudur. Yetişkinlerde sevdiği kişiyi paylaşamamaktan kaynaklanan kıskançlık, çocuklarda da aynı gerekçeyle yaşanır. Çocuk, anne ve babasının tek odak noktasıyken, yeni doğan kardeşinin dünyaya gelişi ile dikkati ve ilgiyi paylaşmak zorunda kalır. Hatta yeni doğanın ihtiyaçları itibariyle ilgi neredeyse tamamen yeni doğana kaymıştır. Ailelerin kardeş kıskançlığına karşı alacağı tedbirler bu durumun masum bir şekilde kalmasını ve hatta tüm ailenin bu durumdan kazanç bile sağlamasına sebep olabilir.
Ailenin vereceği temel mesaj, ona olan sevginin yeni doğan kardeş ile azalmayacağıdır. Bunu sadece söyleyerek sorunu çözmek mümkün değildir ve sorun bu kadar kolay çözülemez. Örneğin; anne yeni doğan bebeğe ilgisini daha fazla yönlendirirken, baba ise büyük kardeşle daha fazla ilgilenebilir ve onunla daha fazla zaman geçirebilir. Anne ise ev işlerinde büyük çocuktan yardım isteyebilir. Kardeşinin doğumuyla evde yapılacak işlerin arttığı, iki kişi bu işleri yapmakta zorlandıklarını ve kendisinden yardım isteyeceklerini belirtebilir. Böylece büyük çocuğa sorumluluk verilmiş olur. Büyük çocuk böylece yeni doğan kardeşi sebebiyle statü kaybı yaşamadığını anladığı gibi aynı zamanda ek sorumluluklar ile yeni bir statü de kazanmış olur.
Aile Ne Yapmalı Ne Yapmamalı?
Kardeş kıskançlığı çok çocuklu ailelerin genellikle yaşadığı bir sorundur ve çoğu zaman ciddi bir patoloji geliştirmeden basit stratejiler kullanılarak yönetilebilir. Bu yönetim görevi de aslında ailenin olmalıdır. Ebeveynler bu zorlu ve kritik süreci yönetirken gerekli donanıma sahip olmalıdır. Yazımızın geri kalanında kardeş kıskançlığı sorunu yaşanan ailelerde ebeveynlerin neler yapması gerektiğini inceleyeceğiz.
Duygularını Yok Sayma
Kıskanan çocuğun duyguları yok sayılmamalıdır. Onun duygularını yok saymak yerine duygularını kabul edin. Onu anlamaya çalışın. Duygularını reddetmek yerine onun duygularını ona karşı ifade edin. Büyük çocuğun kardeşine karşı düşmanca duyguları ve davranışları olabilir. Bu düşmanca duyguları farklı şekilde ifade etmelerini sağlamalısınız. Örneğin; kardeşinin fiziksel olarak canını acıtmaya çalışan çocuğa bu duygularını oyuncak bebek üzerinde gösterebileceği söylenebilir.
Eşit Değil Adil Davran
Büyük kardeşin yapamadığı bir şey için küçük kardeşi ile karşılaştırmayın. Onun yapamadığı şeyi kardeşinin bile yapabileceğini ima etmek çok yanlıştır. İki kardeş kesinlikle birbiriyle kıyaslanmamalıdır. İki kardeşe eşit davranmaya gerek yoktur. Her ikisinin de farklı ihtiyaçları ve kişilikleri olduğu için ikisine eşit davranmak mümkün değildir.
Önemli olan eşitlikten çok adil davranmaktır. Çocuklarınızın ikisine de adil davranın. Örneğin; ailece yemek yerken kardeşlerden biri diğerine daha fazla yemek verildiğine dair öfkelendi. İkisine de eşit yemek verdiğini söylemek yerine kişisel ihtiyacı daha fazla olabileceği için ekstra yemek alabileceğini belirtebilirsiniz. Ailelerin bir diğer yaptığı hata da çocuklarını eşit miktarda sevdiklerini söylemeleridir. Büyük çocuk, eskiden 100 birim seviliyorken şimdi kardeşinin gelmesiyle 50 birim sevildiğini çünkü diğer 50 birimin de küçük kardeşine gittiğini düşünür. Bu da aslında ailenin ilgi, sevgi ve dikkatinin büyük çocuğa azaldığını kendi sözleriyle itiraf ettiğini gösterir. İkinize sevgimiz eşit demek yerine iki çocuğa da sevginin ayrı ve özel olduğunu hissettirmek daha doğru olacaktır.
Çatışmayı Çözmelerine İzin Ver
Çocuklar arasında sözlü bir tartışma varsa çocukların kendi aralarında çatışmaya nasıl bir çözüm getireceklerini gözlemleyin ancak bu durumda henüz müdahale etmeyin. Araya girilmesi gereken bir durum gerçekleşiyorsa ve çatışma ilerliyorsa, öfkelerine anlayış gösterin. İki çocuğun da bakış açılarını sözlü olarak belirtin. Örneğin; Şule, sen büyük odanın senin hakkın olduğunu çünkü yaşça daha büyük olduğunu söylüyorsun. Ahmet, sen de o odayı çok sevdiğini söylüyorsun. Aradaki problemi asla küçümsemeyin ve durumu açık bir şekilde ifade etmelisiniz. Çocukların bu sorunu kendi çözüm önerilerini getirerek çözebileceklerine olan inancınızın tam olduğunu onlara ifade edin.
Şiddet Varsa Müdahale Et
Eğer çocuklarınız birbirine zarar vermeye çalışıyorsa, direkt müdahale etmek gereklidir. Ortada ne gördüğünüzü onlara açıklayın. Birbirine karşı öfke ile bakan iki kardeş gördüğünüzü anlatabilirsiniz. Sınır koyun ve çocukları o an için iki ayrı odaya gönderebilirsiniz. Birbirlerine şiddet uygulamaya çalışan çocukları ayırdığınızda taraf tutar şekilde görünürseniz, en azından bir çocuğun güvenini kaybedeceksiniz demektir. Taraf tutmak bir ebeveynin yapacağı en büyük yanlıştır. Siz adil bir hakem gibi davranmalısınız. Futbolda hakem hatalarına maruz kalan taraftarlar nasıl kendilerini mağdur hissediyorlarsa, çocuğunuz da mağdur hissedecektir.
Bir Masada Toplanın
Çocukların kendi kendilerine sorunu çözmeleri tabi ki önerilen şeydir ancak bazı durumlarda bunun gerçekleşmesi mümkün olmayabilir. İki çocuğu da bir masaya oturtun ve onlarla konuşmak istediğinizi belirtin. Bu konuşmanın bazı kurallar çerçevesinde gerçekleşeceğini anlatın. Bu kuralları yazılı olarak da bir anlaşma niteliğinde masaya koyabilirsiniz. İki çocuğun da duygularını, fikirlerini ve öfkelendikleri noktaları kâğıda yazın ve ardından yazdıklarınızı da okuyun. Bu tartışmaya nasıl bir çözüm getireceklerini sorun ve iki çocuğun da söylediği fikirleri kâğıda yazın. Bu fikirleri yazarken de asla onaylamayın veya eleştirmeyin. Bir çocuğu onaylamanız diğerinde kıskançlığı daha çok arttıracağı gibi eleştirmeniz de eleştirdiğiniz çocuğun size karşı güven kaybı yaşamasına neden olacaktır. Bu çözüm yollarından hangileri ortaksa onlarda ortak karar alınmasını sağlayın ve kararların uygulanması konusunda da gözlemci ve takipçi olun.
Bir Ebeveyn Büyük Çocukla İlgilensin
Büyük çocukla etkileşimin ve birlikte yapılan aktivitelerin sayısı arttırılmalıdır. İlgi ve dikkatin kaybını yaşayan çocuk, bu durumun gerçek olmadığını anne babasından sadece sözel olarak duyarsa, anne ve babasının sözüne inanmayacaktır. Bu konuda anne ve baba iş bölümü yapabilir. Örneğin; baba bu süreçte yeni doğan büyüyene kadar büyük çocukla daha fazla zaman geçirebilir. Çocuğun sözel değil fiziksel olarak da bu yakınlığı hissetmesi gerekir. Böylece ailenin büyük çocuğu kardeşinin doğumunun kendisine karşı olan ilgi ve sevgide azalmaya yol açmayacağını görmüş olur. Bu da kardeşine karşı besleyeceği duyguların olumlu olmasını sağlayacaktır.