5 Soruda Kumar Bağımlılığı Nedir?
Kumar, dünyanın en eski uğraşlarından biridir ancak kumar bağımlılığı kavramı kumar kadar eski değildir.
Yeni bir kavram olmasına rağmen gitgide daha tehlikeli bir hale gelen ruhsal rahatsızlık olduğunu söylemeden geçemeyiz.
Kumar bağımlılığı, kişinin kumar oynama davranışı üzerinde kontrolü yitirmesi, bırakmasına rağmen tekrar oynamaya başlaması, borç altına girmesi ile kendini belli eder.
Ayrıca oynamadığında kendisinde bazı olumsuz hislerin görülmesi ile kendisini gösteren bir beyin hastalığıdır.
Eğer siz de kumar bağımlılığı tedavisi görmek istiyorsanız, bağımlılık konusunda uzman psikolog kadromuzdan destek alabilirsiniz.
Kumar Bağımlılığı Nedir?
Kumar, bir şeyi kazanmak için ortaya bir şey koymak olarak tanımlanabilir.
Patolojik kumar bağımlılığı, bireyin kumar oynaması sebebiyle ailevi, kişisel ve çalışma hayatında yitirdiklerine rağmen yine de kumar oynama isteğine engel olamamasıdır.
Kişi heyecan duymak ve haz almak için kumar oynar ve bir süre sonra hayatındaki her şey kumar oynama üzerine dayalı hale gelir.
Kumar bağımlılığı gelişmeden önce yaşamında zevk aldığı şeylerin yerini artık kumar almıştır.
Kumar oynayarak mutlu hale gelir ve oynamazsa onu mutlu edebilecek bir şey yoktur.
Birey daha fazla haz alabilmek ve heyecan duyabilmek için daha fazla miktarlarda para ile oynama ihtiyacı hisseder. Bu da daha fazla para kaybetmesine sebebiyet verecektir.
Problemlerinden uzaklaşmak veya istemediği bir ruh halinden (umutsuzluk, suçluluk, bunaltı) kurtulmak için kumar oynar.
Kimler Risk Altındadır?
Erkeklerde kadınlara göre, siyahlarda diğer ırklara göre, boşanmışlarda evlilere göre ve orta yaşlı kadınlarda diğer kadınlara göre daha fazla kumar bağımlılığı riski olduğunu araştırmalar ortaya koymaktadır.
Madde kullanan ve bazı psikiyatrik sorunları olan kişilerde kumar bağımlılığı geliştirme riski daha fazladır.
Daha genç yaşlarda kumar oynamaya başlayan kişilerde risk daha fazladır. Erkeklerde kadınlara göre kumar bağımlılığı geliştirme riski daha fazladır.
Kumar oynanan bölgelere daha yakın lokasyonlarda yaşayan kişiler daha fazla risk altındadır.
Örneğin; kumarhane oyunlarına karşı bağımlılık riski geliştirme ihtimali Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde yaşayan kişilerde Türkiye’de yaşayan kişilere göre daha fazladır.
Ailede herhangi bir üyenin kumar bağımlısı olması kişinin kumar bağımlılığı yaşama riskini arttırır.
Enerjik, risk alan ve dürtüsel kişilerde daha çok kumar bağımlılığı görülür. Erkeklerde kadınlara oranla daha fazla görülmektedir.
Toplumda görülme sıklığı %1-3 arasında olduğu bilinmektedir. Kumar bağımlılığının gençlerde yetişkinlere göre daha yüksek oranda olduğu belirlenmiştir.
Birçok kumar bağımlısının kumara 19 yaşından önce başladığı bilinmektedir.
Kumar Bağımlılığı Evreleri Nelerdir?
Kumar bağımlılığı evrelerine baktığımızda kazanma, kaybetme, tükenme ve vazgeçme evreleri olarak 4 evreden oluştuğunu görebiliriz.
Kazanma evresinde genelde kumar oynama davranışının başlarında bir ‘kazanç’ vardır.
Kumarla alakalı mental kayma, tolerans kazanma ve kontrol kaybı bu evrede gelişmeye başlar.
Bu evre, kumara harcanan çaba ve zamanın arttığı ve kişinin şans beklenirken beceri de geliştirmeye başladığını zannettiği dönemdir.
Kişi iktidar, zenginlik, tüm güçlülük duygularının geliştiği bu evrede harekete geçer.
Kişi çevresindeki kişilerle olan ilişkilerden uzaklaşır ve kumar becerisinin gelişmesiyle beraber kendilik değeri de yükselir.
Bu evrede kişi kayıptan daha fazla kazançlarına odaklanmaktadır. Kaybetme evresinin başlangıcında ciddi bir kayıp vardır ve bu evre “berbat bahis” olarak adlandırılır.
Tam kazanıyorken kaybetme adeta kumar bağımlısında soğuk duş etkisi yaratır ve bundan kaygı duymaktadır. Ve bu evrede kayıpları geri kazanmaya başlar.
Kayıplar daha da arttıkça kumar da hayatında daha çok yer almaya başlar. Bu evrede yüksek miktarda borç alma veya kredi çekme durumları görülür.
Borç alarak borcu kapatmaya çalışmak patolojik kumar bağımlılarında en sık gördüğümüz davranışların başında gelmektedir. Önce yasal yollardan para elde ederek kumar oynamaya çalışırlar.
Bu evrede yine kredi kartlarının son kuruşuna kadar para çekenleri veya üzerinde oturduğu evi satarak borcu kapatmaya çalışmak için yine kumar oynamaya çalışanları görmekteyiz.
Bu evrede kazançlar olsa dahi o kazançlarla borç kapatılmaz, kapatılsa da tekrar kumar oynama davranışını gözlemleriz.
Tükenme Evresinde ise kişinin elinde hiçbir imkanı kalmamıştır. Kişi artık mutsuzdur ve bu evrede depresyon ve intihar girişiminin yüksek oranda görüldüğünü söyleyebiliriz.
Vazgeçme Evresi ise kişinin maddi ve manevi anlamda her şeyini kaybettiği evredir ancak bütün yaşadıklarına rağmen kişi kumar oynamaya devam etmektedir.
Ancak bu evrede artık daha gelişigüzel şekilde kumar oynama davranışı vardır.
Kumar Bağımlılığı Tanı Kriterleri Nelerdir?
Kişinin belirtildiği gibi klinik olarak önemli bozulma veya sıkıntıya yol açan sürekli ve tekrar eden sorunlu kumar oynama davranışını 12 aylık periyotta aşağıdakilerden 4’ünün (veya daha fazlasını) gösterirse:
- İstediği heyecanı duymak için giderek artan miktarlarda parayla kumar oynama gereksinimi duyması,
- Kumar oynamayı azaltma ya da bırakma girişimlerinde bulunurken huzursuzluk ya da irritabilite duyumsaması,
- Bir çok kez başarısız kumar oynamayı kontrol altına alma, azaltma ya da bırakma çabasının olması,
- Çoğu zaman kumarla meşgul olur (ör: geçmiş kumar deneyimlerini yeniden kazanma, şike ya da bir sonraki girişim planlama, kumar için para kazanmanın yollarını düşünme gibi kalıcı düşünceler).
- Sıkıntı çektiğinde (örneğin, çaresiz, suçlu, endişeli, morali bozukken) çoğu zaman kumar oynar.
- Kumar oynarken para kaybettikten sonra geri kazanmak için sık sık almak için başka bir gün daha döner (kişinin kayıplarını kovalaması).
- Kumar oynama tutumunu gizlemek için yalanlar söyler,
- Kumar oynama yüzünden önemli bir ilişki, iş veya eğitim veya kariyer fırsatını tehlikeye atması veya kaybetmesi,
- Kumarın neden olduğu umutsuz finansal durumlardan kurtulmak için başkalarına güvenir.
Kumar Bağımlılığı Tedavisi Nasıl Gerçekleşir?
Kumar bağımlılığı tedavisi için en güncel yaklaşım bilişsel davranışçı yaklaşımdır.
1- İlaç tedavisi: Lityum ve karbamazepin gibi ilaçların kullanımının patolojik kumar bağımlılığında etkili olduğunu söyleyebiliriz.
Ayrıca serotonin geri alım inhibitörleri (SSGİ) de kumar bağımlılığı tedavisinde umut vaat etmektedir.
2- Bilişsel Davranışçı Terapi: Bilişsel Davranışçı modelde amaçlanan kişinin olumsuz ve çarpık olan düşünceleri ile olumlu olan düşünceleri yer değiştirmesine yardımcı olmaktır.
Bununla ilgili kumar bağımlısının ilk önce hastalığını tanıması gerekir ve psikoeğitim süreci de bu noktada çok etkilidir.
Ayrıca kişinin tedaviden düşmemesi adına motivasyonel olarak da desteklenmesi gerekmektedir.
İstekle başa çıkma, tekrarı önleme, acil durum planı düzenleme, ısrarlarla başa çıkma, duygu ve düşünceleri tanıma üzerine eğilmek gerekir.
Ayrıca bunların davranışa dönüşmesini engelleme konusunda patolojik kumar bağımlısı ile çalışmak gerekmektedir.
Kişinin kumar oynama davranışına eşlik eden başka bir psikiyatrik bozukluk varsa bunun da birlikte tedavi edilmesi gereklidir.
Örneğin, depresif belirtiler gösteren kişide depresyon konusunda da destek verilmesi gerekmektedir.
Aksi takdirde, kişi mutlu olabilmek için yine kumar oynama davranışına başvuracaktır.
3- Grup Psikoterapiler: Patolojik kumar bağımlılarında bireysel psikoterapiye ek olarak eş zamanlı olarak grup terapiler de faydalıdır. Grup terapilerin evrensellik özelliği iyileşmede önemli rol oynar.
Bir başka deyişle, bir kumar bağımlısının yaşadığı şeyleri bir başka kumar bağımlısının da yaşadığını paylaşımlarından duyması dahi iyileşmede önemli rol oynamaktadır.