Aile, bir toplumun temelidir. Sağlıklı toplumların oluşması için de sağlıklı ailelerin var olması gereklidir. Sağlıklı aileleri oluşturan aile üyeleri birbirilerini ruhsal açıdan desteklerler. Ailelerin kimi zaman sorunlarla karşılaşması ve zorlu süreçlerden geçmeleri normaldir. Sağlıklı aileler de bu problemlerle karşılaşırlar ancak onları sağlıksız ailelerden ayıran şey, problemleri daha kolay ve hep birlikte çözebilmeleridir. Sağlıksız aileler ise problemi çözme yetilerine sahip olmadıklarından parçalanmaya varacak sonuçlarla karşılaşırlar.
Sağlıklı Aile
- Sağlıklı bir ailede aile bireyleri arasında sağlıklı bir iletişim vardır.
- Aile üyeleri, birbirlerine ilgili davranır ve sevgi gösterirler.
- Aile üyeleri, tekil olarak geçirdikleri zamandan fazla beraber zaman geçirirler.
- Aile üyeleri birbirlerine bağlıdırlar.
- Doğru biçimde çatışma çözebilme yeteneğine sahiptirler.
- Birbirlerine karşı yalan söyleme ihtiyacı hissetmezler.
- Yaptıkları güzel bir şey karşısında biri diğerini takdir ve tebrik eder.
- Benzer uğraşları ve hobileri mevcuttur.
- Düşünce ve duygularını açıklamakta zorlanmazlar.
- Bilerek birbirlerini incitmezler. Farkında olmadan yaptıkları durumlarda ise özür dilerler.
Tartışmalara Müdahale Daha Kolaydır
Aile üyeleri arasında sorunlar şüphesiz ki çıkacaktır. Bu sorunların sebep olduğu çatışmaların da kaçınılmaz olduğunu söyleyebiliriz. Sağlıklı aileleri sağlıksız ailelerden ayıran şey de burada ön plana çıkmaktadır. Sağlıklı ailelerde tartışmalara müdahale daha kolay gerçekleşir. Müdahaleyi de bizzat aile üyelerinin kendisi yapar. Ancak bazı durumlarda kişiler müdahale edemezler ve bu durumda da bir aile terapistine başvurmak gerekir.
Çocuğunuza İyi Rol Model Olun
Çocukların yetişmesinde ve sağlıklı fiziksel ve ruhsal yapılarının oluşmasındaki birincil ve en önemli faktör ailedir. Sağlıklı ailenin oluşması için de öncelikli olarak sağlıklı bir ilişkinin olması gerekmektedir. Çocuklar davranışlarında ve gelecek planlamalarında anne ve babalarını örnek alabilecekleri gibi ilişkilerinde de örnek alabilirler. Bu sebeple, çocuğunuzun da sağlıklı bir ilişki ve sonrasında sağlıklı bir aile kurabilmesi için öncelikle siz sağlıklı bir ilişki ve aile kurmalısınız.
Çocuklar büyürken anne babalarını çok iyi gözlemlerler. Evin içine bir kamera koyduğunuzu ve o kameranın başında tüm hareketlerinizi kaydeden bir kişinin olduğunu düşünün. İşte o kişi sizin çocuğunuz. Sizin bireysel tüm hareketlerinizi gözlemlediği gibi eşinizle olan ilişkinizi, eşinize olan saygınızı, sevginizi ve hoşgörünüzü de gözlemleyecektir. Ona her konuda örnek olmak istiyorsanız, onun ileride kuracağı ailenin de sağlıklı olmasını istiyorsanız o zaman sizin de ona iyi bir rol model olmanız ve iyi bir eş olarak sağlıklı aile profilini ona yansıtmanız gerekmektedir.
Çocuk Kayıt Cihazı Gibidir
Çocuğunuza sağlıklı ailelerde dahi zaman zaman çatışmalar yaşanabileceğini ancak bu çatışmaların nasıl kolaylıkla ortak kararlar alınarak çözüme kavuşabileceğini rol modeli olarak göstermelisiniz. Çocuğunuz stres ve çatışma gibi durumlar karşısında nasıl tepki göstereceklerini ebeveynlerinin gösterdiği tepkileri öğrenir ve daha sonra da bunları ileriki zamanlarda gösterirler. Örneğin; lisede arkadaşıyla kavga eden çocuğun aile geçmişine baktığımız zaman çocukluğundan beri ya aile içinde şiddeti gözlemlediği ya da bizzat aile içi şiddetin mağduru olduğunu görmekteyiz. Çocukluğundan beri babasının annesine şiddet uyguladığını gören veya kendisi babası tarafından şiddet gören bir gencin başkalarına şiddet uygulaması çok da sürpriz olmayacaktır. Şiddeti bir iletişim aracı olarak görmeyi alışkanlık haline getirmiştir. Peki, sağlıksız ailelerin ortak özellikleri nelerdir?
Sağlıksız Aile
- Aile bireyleri birbirlerine karşı ciddi öfke hissederler.
- Aile bireyleri yaşanan çatışmaları çözmekte zorluk yaşarlar.
- Aile bireyleri arasındaki dargınlıkların süresi sağlıklı aile bireylerine göre daha uzundur.
- Aile bireylerinin empati kurma yetenekleri kısıtlıdır.
- Aile bireyleri birbirlerine karşı anlayışlı değildir.
- Aile bireylerinin tartışmalarında küfürler havada uçuşur.
- Aile bireylerinin ruhsal sorunları mevcuttur.
- Aile bireyleri birbirlerine karşı ilgi ve sevgi gösterme konusunda sorun yaşarlar.
- Aile bireylerinden biri veya birkaçında alkol/madde bağımlılığı mevcuttur.
- Aile bireyleri arasında acıma duygusu yoktur.
- Aile bireyleri birbirlerine karşı nefret besler.
- Aile bireylerinin birbirlerine güveni yoktur.
- Aile içi şiddet, fiziksel veya cinsel istismar görülebilir.
Doğru Problem Çözme Yöntemleri Yoktur
Sağlıklı ailelerde de daha önce bahsettiğimiz gibi çatışmalar ve anlaşmazlıklar mevcut olabilir. Ancak sağlıklı ailelerde bireyler çatışmaları kolay ve doğru şekilde ortak bir çözüm sunarak çözebilirler. Sağlıksız ailelerde ise doğru problem çözme yöntemleri kullanılmaz. Aile bireyleri birbirlerine karşı tamamen olumsuz yaklaşırlar. Nefret, merhametsizlik, güvensizlik ve sevgi eksikliği gibi birçok olumsuz duygu sağlıksız ailelerde sıkça gözlemlenir. Sorunlar ancak kişiler birbirlerine karşı iyi niyetli olduğu sürece çözülür ancak çoğu sağlıksız ailede bireyler arasında uzun süren çatışmaların getirdiği iyi niyet eksikliği de mevcuttur.
Alkol veya Madde Kullanımı Mevcuttur
Ayrıca sağlıksız ailelerin çoğunda alkol/madde sorunu yaşayan bireyler vardır. Bağımlı ailelerinin hemen hepsinde iletişim zaman içerisinde bozulmuş hatta neredeyse aile üyeleri arasında hiç iletişim kalmamıştır. Bağımlı, aile ile iletişimini kesebileceği gibi bazı durumlarda da alkol/madde etkisi altındayken bağımlının diğer aile üyelerine şiddet uygulayabildiğini de görmekteyiz.
Empati Yoksunluğu Vardır
Sağlıksız ailelerde empati yoksunluğu vardır. Aile üyeleri yaşanan çatışmalarda kendilerini diğer bir aile üyesinin yerine koyup duruma onun penceresinden bakamaz. Kendisine yapılmasını istemediği herhangi bir davranışı bir başkasına karşı sergileyebilir. Örneğin; sözünün kesilmesinden hiç hoşlanmayan anne, her konuşmada kızının sözünü kesmekte ve onun sözlerine değer vermemektedir. Üstelik yaşanan tartışmada da taraflar birbirine karşı aşırı öfkeli tepkiler verirler. Sağlıklı ailelerde duruma daha stabil şekilde yaklaşılabilirken sağlıksız ailelerde ise durum bu şekilde karşılanmaz. Ayrıca bu anne-kız kavgasında tarafların birbirlerine karşı dargınlıkları sağlıklı ailelerde yaşananlara göre çok daha uzun sürer.
Fiziksel ve Cinsel İstismar Vardır
Sağlıksız ailelerde aile içi şiddet, fiziksel ve cinsel istismar unsurlarını sıklıkla görmekteyiz. Aile üyeleri birbirlerine karşı şiddet uygulamaktan çekinmezler. Aile içi şiddet genellikle kısa süreli değildir. Şiddete uğrayan mağdur uzun yıllar boyunca şiddete maruz kalmıştır ve bu durumun neticesinde de travma geliştirmiştir. Ayrıca sağlıksız ailelerde cinsel istismar da görülebilmektedir. Ensest ilişki ve süregelen taciz ve tecavüz yaşantısına sahip olan aile bireyinde de yine travma görülmektedir. Birçok mağdur gerek uğradığı tehditler gerekse aile bireyinin başına gelebilecek cezai yaptırımlar sebebiyle şikayetçi olmamakta ve cinsel istismar uygulayan aile üyesi de eylemlerini devam ettirmektedir.
Sağlıklı aileler ile sağlıksız aileler arasındaki temel fark, sorunların çözülme yöntemleridir. Sağlıklı ailelerde yaşanan sorunlar kısa süre içerisinde ve doğru şekilde sonuçlandırılabilirken, sağlıksız ailelerde sorunlar doğru şekilde müdahale edilemediği için uzamaktadır. Sağlıksız ailelerin özellikle sorunlarını çözme noktasında yardım almaları gerektiğini görmeleri ve bu sorunu çözmelerine yardımcı olabilecek bir aile terapistine başvurmaları önerilmektedir.