UYKU SORUNLARI NELERDİR?
İnsomnia (Uyuyamama Hastalığı)
Uykuya dalamama, gece süresince uykuyu devam ettirmede zorluk, normalden daha erken uyanma ve gündüz saatlerinde yorgunluk ile baş gösteren bir sorundur.
Uyku Apnesi
Gündüz saatlerinde fazla uyuklama, yorgunluk, uykuda horlama, uyku sırasında nefessiz kalma ve sabahları görülen baş ağrısı ile karakterize bir uyku sorunudur. Tümüyle iyileştirmese de kısmi düzelme sağladığından kişinin kilo vermesi tavsiye edilir. Uyku apnesi sorunu yaşayan kişinin alkol ve uyku ilaçlarından kaçınması gerekmektedir.
Narkolepsi
Gündüz saatlerinde fazla uyku ihtiyacı ve kısa süreli uyku atakları ile birlikte görülen bir uyku sorunudur. Kısa süreli uyku atakları sırasında rüya veya rüyaya benzer halüsinasyonlar görülüyorsa, narkolepsiden şüphelenilir.
Huzursuz Bacak Sendromu
Uykuda veya dinlenirken (oturma veya yatma pozisyonlarında) kişi bacaklarında rahatsızlık, huzursuzluk ve hareket ettirme ihtiyacı hissediyorsa, kişide huzursuz bacak sendromu olabilir. Huzursuz bacak sendromunda, kişinin bacakları uyuşur, karıncalanır ve zaman zaman da kişinin açıklayamadığı bir his oluşur. Oturma veya uzanma gibi kişinin hareketsiz kaldığı pozisyonlarda ortaya çıkar. Kişi yürüdüğü veya germe hareketlerini yaptığı zaman da kısmen düzelme gösterir.
Hangi durumlarda uyku sorunu sebebiyle uzmana başvurmak gerekir?
- Banyo yapmak, kafein kullanımını kesmek, egzersiz ve gevşeme teknikleri vb. yöntemler kullanılmasına rağmen geçmiyorsa
- Uyku sorunun altında yatan sebep eğer depresyon vb. psikiyatrik bozukluklar ise
- Uyku esnasında aşırı horluyorsanız veya nefessiz kalıyorsanız
- Konuşurken veya araba kullanırken aniden uyuyakalıyorsanız
- Uyandıktan sonra kendinizde devamlı yorgunluk hissediyorsanız
- Kullandığınız ilaçların sebebiyet verdiğini düşünüyorsanız
Uyku Sorunlarının Tedavisi
Uyku sorununuza tanı koyulabilmesi için bir uyku kliniğinize gitmeniz gerekebilir. Uyku apnesi, narkolepsi veya dolaşım sisteminden kaynaklanan uyku sorunları için uyku klinikleri oldukça önemlidir. Uyku kliniğine gittiğiniz zaman, bu merkezlerde sizin uyurken kalbinizin, beyninizin ve nefes alışverişiniz yaklaşık 1-2 gece boyunca gözlem altına alınır. Uyku uzmanı test sonuçlarınızı değerlendirerek uyku sorununuzun neden kaynaklandığını söyleyecektir. Uyku probleminiz stres veya bir hastalıktan, aşırı kafeinden, alkol kullanmaktan, fiziksel veya duygusal sorunlardan, ilaç kullanımından ve yaşam tarzlarınızdan kaynaklanabilir.
İyi Bir Uyku için Ne Yapmalı?
- Bir uyku programı oluşturun ve oluşturduğunuz programa sadık kalın. Hafta sonu ve tatillerde dahi sabah kalkış saatiniz aynı olsun.
- Gün içerisinde kısa uykulardan uzak durun.
- Sabahın ilk saatlerinde egzersizlerinizi düzenli olarak yapın. Gece yatmadan 2 saat önce ise fiziksel aktivitelerinizi sonlandırmış olun.
- Yatmadan hemen önce nefes egzersizi, yoga ve meditasyon vb. gevşeme yöntemlerini deneyin.
- Uyku için yatak odasının koşulları çok önemlidir. Uyuyacağınız oda, karanlık, sessiz ve uygun serinlikte olmalıdır. Eğer bu imkanları sağlayamıyorsanız, kulak tıkacı ve göz maskesi de kullanabilirsiniz.
- Eğer uyuyamıyorsanız uyumak için çok fazla kendinizi zorlamayın. Mutfağa gidin, bir bardak süt için. Ardından evin içinde dolaşın ve uykunuz gelince yatağa gidin.
- Kahve, çay ve içkiden uzak durun
Uyku Sorunlarının Tedavisi
Uyku laboratuvarına giden kişinin gece süresince solunumu, beyin dalgaları, kas hareketleri, uyanma sayısı, horlama süresi ve uyku safhaları kayıt altına alınır ve değerlendirilir. Uyku sorunu neyse tespit edilerek buna uygun şekilde tedaviye başlanmaktadır. Uyku laboratuvarlarında kişinin uyku ilacı yardımı olmadan yatması istenir. Bazı durumlarda bireyin eşi de uyku laboratuvarında kalabilir ki kişinin evindeki düzeni bozulmadan sonuçlar alınabilsin. Çoğu kişi hiç uyumadığını iddia etse de uyku incelemesinin sonunda 6-7 saat dahi uyudukları ortaya çıkar. Aslında sorun, uyku safhalarının dağılımının problem teşkil etmesi, kişinin verimli olmayan türdeki uykuda zaman geçirmesi ve uyku algısının sorunlu olmasıdır. Buna ek olarak, alkol ve madde kullanım bozukluğu kişide mevcut ise, uyku tedavisi ile birlikte mutlaka bu sorunun da tedavi edilmesi gerekmektedir. Örneğin, alkol kullanan kişilerde genellikle uyku problemleri de gözlemlenir. Kişi sızarak uyur ve uykunun sağlıklı evrelerini yaşayamaz. Buna ek olarak, uyku sorunu yaşayan kişi uyuyabilmek için alkole başvurabilir. Bu şekilde bir ilaç gibi görülen alkolün giderek sıklaşan ve miktar olarak da artan kullanımı beraberinde alkol bağımlılığını da getirir. Bağımlılık geliştikten sonra kişide bu sefer de alkol almadan uyuyamama sorunu ortaya çıkmış olur. Bu durumda alkol ve uyku problemlerinin beraber tedavi edilmesi gerekir. Ayrıca, anksiyete bozukluğu olan kişilerde de uyku problemleri gözlemlenir. Bu kişilerde de anksiyetenin tedavisi uyku sorunun çözülmesinde çok büyük bir önem taşır. Depresyon, Travma Sonrası Stres Bozukluğu, Panik bozukluk ve Bipolar Bozukluk gibi birçok psikolojik sorunda uyku problemleri de görülmektedir