İnsanlar olarak, dürtülerimizi kontrol etme yeteneği, bizi diğer türlerden ayırmaya yardımcı olur ve psikolojik olgunluğumuzu gösterir. Çoğumuz, eyleme geçmeden önce düşünme yeteneğimizi kullanırız. Ancak dürtülerini kontrol etmekte sorun yaşayan insanlar için dürtü kontrolü bu kadar kolay değildir.
Dürtü kontrol bozukluğunuz varsa kendinize veya başkalarına zararlı bir şey yapma dürtünüze karşı koyamazsınız. Peki dürtü kontrol bozuklukları nelerdir? Dürtü kontrol bozuklukları deyince aklımıza ilk olarak bağımlılıklar gelir. Eğer alkol, uyuşturucu veya kumar bağımlısı iseniz dürtü kontrol bozukluğuna sahip olma riskiniz oldukça yüksektir. Tabi sadece bağımlıların dürtülerini kontrol edemediklerini söyleyemeyiz. Yeme bozuklukları ile sorun yaşayan biriyseniz de dürtü kontrol sorunu yaşıyor olabilirsiniz.
Çalmayı Kontrol Edemiyor Musun?
Aralıklı patlayıcı bozukluk olarak nitelendirdiğimiz bozukluklarda da dürtü kontrolü oldukça zordur. Eğer böyle bir sorununuz varsa agresif veya şiddetli dürtülere direnemez hale gelmiş olabilirsiniz. En bilinen dürtü kontrol bozukluklarından biri de kleptomanidir. Kleptoman iseniz kullanımınız için gerekli olmayan şeyleri çalma dürtüsüne sahipsinizdir. Hatta bu dürtüyü kontrol de edemiyorsunuzdur. Bir diğer dürtü kontrol bozukluğu da piromani olarak nitelendirilir. Bu bozuklukta da kasıtlı olarak yangın çıkarma dürtüsüne engel olamazsınız.
Önce Zevk Alıp Sonra Pişman Olursun
Aralıklı patlayıcı bozukluk, kleptomani, piromani, kompulsif kumar gibi bu dürtü kontrol bozukluklarından bazıları, nasıl başladıkları ve ilerledikleri açısından benzerdir. Genellikle, bozukluğu karakterize eden eylemi gerçekleştirmeden önce artan bir gerginlik veya uyarılma hissedersiniz. Yani bir şeyleri çalmadan önce gergin ve huzursuz olabilirsiniz. Eylem sırasında kişi muhtemelen haz, veya rahatlama hissedecektir. Örneğin; bir şeyi çalarken haz duyacak ve gevşemiş olacaksınız. Bir şeyi çaldıktan sonra pişmanlık hissetmeyecek misiniz? Tabi ki hissedebileceksiniz. Hatta kendinizi suçlayabilir, pişmanlık veya suçluluk duyabilirsiniz.
Diğerlerinden Farkı Ne?
Diğer bozukluklar da dürtüleri kontrol etmede güçlük içerebilir fakat bu onların birincil özelliği değildir. Örneğin, dikkat eksikliği / hiperaktivite bozukluğu (DEHB) olan veya bipolar bozukluğun manik döneminde olan kişiler de dürtülerini kontrol etmekte güçlük çekerler fakat bu onların ana sorunu değildir. Dürtü kontrol bozukluklarında ise ana sorun tam olarak da gerçekleştirilen eylemdir. Kısacası çalma, yakma vb. eylemler araç değil amaçtır.
Dürtü Kontrol Bozukluğu Neden Oluşur?
Araştırmalar bize bu rahatsızlıkların temelinde fiziksel, biyolojik, psikolojik, duygusal, kültürel veya toplumsal faktörler dahil olmak üzere birçok faktörün rol oynamakta olduğunu gösteriyor. Bunun yanında, belirli beyin yapılarının – duygulara ve hafıza işlevlerine bağlı limbik sistem ve beynin korteksinin işlevleri planlama ve dürtüleri kontrol etme ile bağlantılı kısmı olan frontal lob dahil – bozukluğu etkilediğinden şüpheleniyorlar.
Bazı araştırmalar ise kadınların kleptomani gibi dürtü kontrol bozukluklarına erkeklerden daha fazla yatkın olabileceğini, bunun yanında erkeklerin piromani ve aralıklı patlayıcı bozukluk gibi daha şiddetli ve agresif bozukluklara daha fazla yatkın olabileceğini öne sürüyorlar. Bu nedenle, testosteron hormonunun da bu hastalıklarda rol oynayabileceği düşünülüyor. Kısacası, dürtü kontrol bozuklukları her cinsten kişide görülmesine rağmen kadınlar daha çok çalmaya, erkekler ise daha fazla yakmaya meyilliler diyebiliriz.
Dürtü Kontrol Bozukluğunun Tedavisi Nasıl Olur?
Dürtü kontrol bozukluğunuz varsa muhtemelen bu dürtüleri kontrol etmenin imkansız olduğunu düşünebilirsiniz. Ancak şunu kesinlikle söyleyebiliriz ki dürtüleri kontrol edebilmek mümkündür. Sadece bunun için bir ruh sağlığı uzmanından yardım almak gerekmektedir. Tedavinin başarısı uzman ile hasta arasındaki iş birliğine bağlı olmakla beraber dürtü kontrol bozukluğunuzun şiddeti de önemlidir. Örneğin; çocuklar daha çok tedaviyi reddetmeye yakınken eğer işbirliği yaparlarsa işbirliği yapmama olasılığı daha yüksek olan yetişkinlerden daha fazla gelişme gösterirler.
Psikoterapi+ İlaç Tedavisi= Dürtü Kontrolü
Etkili tedavi için reçete ise hem ilaç tedavisi hem de psikolojik destektir. Eğer terapilere düzenli devam eder ve ilaçlarınızı aksatmadan kullanırsanız dürtülerinizi kontrol etmekte zorlanmayacaksınız. Bilişsel davranışçı terapinin (BDT) birçok dürtü kontrol bozukluğu için etkili olduğunu kesinlikle belirtmeliyiz. Dürtüsel davranıştan kaynaklanan kişilerarası çatışma durumlarında, aile terapisi veya çift terapisi ek destek sağlayabilir. Eğer siz de dürtülerinizi kontrol etmekte zorlanıyorsanız ve bu durum size olumsuz sonuçlar olarak dönüyorsa, bizden destek alabilirsiniz.
Özetle
Özetlemek gerekirse bu yazımızda sizler için dürtü kontrol bozukluğunun ne olduğundan, ne gibi belirtiler verdiğinden ve nasıl tedavi edildiğinden bahsettik.
Dürtü kontrol bozukluğu gibi birçok psikolojik bozukluktan biri olan , sosyal ve özel hayatınızı olumsuz etkileyebilecek olan panik atak ve panik bozukluk hakkında merak ettiğiniz her şeyi okumak için linke tıklayabilirsiniz: mentaliumist.com/panik-atak-ve-panik-bozukluk-hakkinda-merak-edilenler/
Sürekli aklınızı kurcalayan takıntılarınız varsa, etrafınızda bu takıntılardan bir türlü kurtulamayan insanlar tanıyorsanız belki de Obsesif Kompulsif Bozukluk ile çoktan tanışıksınız. Merak ettiğiniz ve öğrenmek istediğiniz her şeye ilgili yazımızdan erişebilirsiniz: mentaliumist.com/obsesif-kompulsif-bozukluk-nedir/